Ιταλική επίθεσις (28 Οκτωβρίου 1940)
Έγγραφα υπ’ αριθ. 178-183
Αριθ. 178
Τελεσιγραφική διακοίνωσις επιδοθείσα υπό του Πρεσβευτού της Ιταλίας εις τον Πρωθυπουργόν και Υπουργόν των Εξωτερικών την 3ην πρωινήν της 28 Οκτωβρίου 1940.
Η Ιταλική Κυβέρνησις ηναγκάσθη επανειλλημμένως να διαπιστώση ότι, κατά την εξέλιξιν της παρούσας συρράξεως, η Ελληνική Κυβέρνησις έλαβε και ετήρησε στάσιν η οποία αντίκειται όχι μόνον προς τας ομαλάς σχέσεις ειρήνης και καλής γειτονίας μεταξύ δύο χωρών, αλλά και προς τα καθωρισμένα καθήκοντα τα απορρέοντα δια την Ελληνικήν Κυβέρνησιν εκ της ιδιότητος αυτής ως ουδετέρου κράτους.
Κατ’ επανάληψιν ευρέθη η Ιταλική Κυβέρνησις εις την ανάγκην να ανακαλέση την Ελληνικήν Κυβέρνησιν εις την εκπλήρωσιν των καθηκόντων της και να διαμαρτυρηθή εναντίον της συστηματικής παραβιάσεώς των, παραβιάσεως η οποία είναι εξαιρετικώς σοβαρά, δεδομένου ότι η Ελληνική Κυβέρνησις εδέχθη όπως ο αγγλικός στόλος χρησιμοποιήση κατά την εξέλιξιν των πολεμικών του επιχειρήσεων τα χωρικά της ύδατα, τα παράλιά της και τους λιμένας της, ηυνόησε τον ανεφοδιασμόν των εναερίων βρετανικών δυνάμεων, επέτρεψε την οργάνωσιν εις το ελληνικόν αρχιπέλαγος μιας υπηρεσίας στρατιωτικών πληροφοριών εναντίον της Ιταλίας. Η Ελληνική Κυβέρνησις είναι πλήρως εν γνώσει των γεγονότων τούτων, τα οποία υπήρξαν αντικείμενον, από μέρους της Ιταλίας, διπλωματικών διαβημάτων, εις τα οποία η Ελληνική Κυβέρνησις – ήτις εν τούτοις θα ώφειλε να είχεν αντίληψιν των σοβαρών συνεπειών της στάσεώς της – δεν απήντησε δια της λήψεως ουδενός μέτρου προς προστασίαν της ουδετερότητός της, αλλά, τουναντίον, δια της εντάσεως της δράσεως της προς ενίσχυσιν των ενόπλων βρετανικών δυνάμεων και της συνεργασίας αυτής μετά των εχθρών της Ιταλίας.
Η Ιταλική Κυβέρνησις κατέχει αποδείξεις ότι η συνεργασία αύτη είχε προβλεφθή και κανονισθή υπό της Ελληνικής Κυβερνήσεως ακόμη και δια συνεννοήσεων στρατιωτικής, ναυτικής και αεροπορικής φύσεως. Η Ιταλική Κυβέρνησις δεν αναφέρεται μόνον εις την βρετανικήν εγγύησιν την οποίαν η Ελλάς είχε δεχθή ως τμήμα ενεργείας κατευθυνομένης εναντίον της ασφαλείας της Ιταλίας, αλλά και εις τας ρητάς και καθωρισμένας υποχρεώσεις, τας αναληφθείσας υπό της Ελληνικής Κυβερνήσεως, όπως θέση εις την διάθεσιν των Δυνάμεων των ευρισκομένων εις πόλεμον προς την Ιταλίαν σπουδαίας στρατηγικάς θέσεις εντός του ελληνικού εδάφους, συμπεριλαμβανομένων αεροπορικών βάσεων εν Θεσσαλία και Μακεδονία προοριζομένων δι’ επίθεσιν εναντίον του αλβανικού εδάφους.
Η Ιταλική Κυβέρνησις δέον σχετικώς να υπενθυμίση εις την Ελληνικήν Κυβέρνησιν τας προκλητικάς ενεργείας τας διεξαχθείσας έναντι του αλβανικού έθνους δια της τρομοκρατικής πολιτικής την οποίαν υιοθέτησεν έναντι του πληθυσμού της Τσαμουριάς και δια των εμμόνων προσπαθειών προς δημιουργίαν ανωμαλιών εκείθεν των συνόρων της. Και δι’ αυτό τούτο το γεγονός ευρέθη η Ιταλική Κυβέρνησις, πλην ματαίως, εις την ανάγκην να υπενθυμίση εις την Ελληνικήν Κυβέρνησιν τας αναποφεύκτους συνεπείας ας παρομοία πολιτική θα είχεν όσον αφορά την Ιταλίαν.
Η Ιταλία δεν δύναται να ανεχθή εφεξής πάντα ταύτα. Η ουδετερότης της Ελλάδος απέβη ολονέν και περισσότερον απλώς και καθαρώς φαινομενική.
Η ευθύνη δια την κατάστασιν ταύτην επιπίπτει πρωτίστως επί της Αγγλίας και επί της προθέσεώς της όπως περιπλέκη πάντοτε άλλας χώρας εις τον πόλεμον.
Η Ιταλική Κυβέρνησις θεωρεί έκδηλον ότι η πολιτική της Ελληνικής Κυβερνήσεως έτεινε και τείνει να μεταβάλη το ελληνικόν έδαφος, ή τουλάχιστον να επιτρέψη όπως το ελληνικόν έδαφος μεταβληθή εις βάσιν πολεμικής δράσεως εναντίον της Ιταλίας. Τούτο δεν θα ηδύνατο να οδηγήση ή εις μίαν ένοπλον ρήξιν μεταξύ της Ιταλίας και της Ελλάδος, ρήξιν την οποίαν η Ιταλική Κυβέρνησις έχει πάσαν πρόθεσιν να αποφύγη.
Όθεν, η Ιταλική Κυβέρνησις κατέληξεν εις την απόφασιν να ζητήση από την Ελληνικήν Κυβέρνησιν –ως εγγύησιν δια την ουδετερότητα της Ελλάδος και ως εγγύησιν δια την ασφάλειαν της Ιταλίας – το δικαίωμα να καταλάβη δια των ενόπλων αυτής δυνάμεων, δια την διάρκειαν της σημερινής προς την Αγγλίαν ρήξεως, ωρισμένα στρατηγικά σημεία του ελληνικού εδάφους. Η Ιταλική Κυβέρνησις ζητεί από την Ελληνική Κυβέρνησιν όπως μη εναντιωθή εις την κατάληψιν ταύτην και όπως μη παρεμποδίση την ελευθέραν διέλευσιν των στρατευμάτων των προοριζομένων να την πραγματοποιήσωσι. Τα στρατεύματα ταύτα δεν παρουσιάζονται ως εχθροί του ελληνικού λαού και η Ιταλική Κυβέρνησις δεν προτίθεται ποσώς, δια της προσωρινής κατοχής στρατηγικών τινών σημείων επιβαλλομένης υπό της ανάγκης των περιστάσεων και εχούσης καθαρώς αμυντικόν χαρακτήρα, να θίξη οπωσδήποτε την κυριαρχίαν και την ανεξαρτησίαν της Ελλάδος.
Η Ιταλική Κυβέρνησις ζητεί από την Ελληνικήν Κυβέρνησιν όπως δώση αυθωρεί εις τας στρατιωτικάς αρχάς τας αναγκαίας διαταγάς ίνα η κατοχή αύτη δυνηθή να πραγματοποιηθή κατά ειρηνικόν τρόπον. Εάν τα ιταλικά στρατεύματα ήθελον συναντήση αντίστασιν, η αντίστασις αύτη θα καμφθή δια των όπλων και η Ελληνική Κυβέρνησις θα έφερε τας ευθύνας αι οποίαι ήθελον προκύψη εκ τούτου.
Αθήναι, τη 28 Οκτωβρίου 1940 /ΧΙΧ
Αριθ. 179
Εγκύκλιος του Πρωθυπουργού και Υπουργού των Εξωτερικών προς απάσας τας Β. Πρεσβείας.
28 Οκτωβρίου 1940
Την 3ην πρωινήν ο Πρεσβευτής της Ιταλίας μοι επέδωκε προσωπικώς διακοίνωσιν δια της οποίας η Ιταλική Κυβέρνησις κατηγορεί την Ελληνικήν Κυβέρνησιν ως υπομείνασαν την υπό του αγγλικού στόλου χρησιμοποίησιν, κατά την εξέλιξιν των πολεμικών επιχειρήσεων, των χωρικών αυτής υδάτων, των παραλίων της και των λιμένων της, ως ευνοήσασαν τον ανεφοδιασμόν των εναερίων βρετανικών δυνάμεων, ως επιτρέψασαν την οργάνωσιν εις το ελληνικόν αρχιπέλαγος μιας υπηρεσίας στρατιωτικών πληροφοριών εναντίον της Ιταλίας. Η Ιταλική Κυβέρνησις, λέγει, οφείλει να υπενθυμίση εις την Ελληνικήν Κυβέρνησιν την προκλητικήν δράδιν την διεξαγομένην έναντι του αλβανικού έθνους δια της τρομοκρατικής πολιτικής την οποίαν υιοθέτησεν έναντι του πληθυσμού της Τσαμουριάς και δια των εμμόνων προσπαθειών προς δημιουργίαν ανωμαλιών εκείθεν των συνόρων της. προσθέτει ότι η Ιταλία δεν δύναται να ανεχθή εφεξής πάντα ταύτα. Η ουδετερότης της Ελλάδος απέβη ολονέν και περισσότερον απλώς και καθαρώς φαινομενική. Η Ιταλική Κυβέρνησις κατέληξεν ως εκ τούτου εις την απόφασιν να ζητήση από την Ελληνικήν Κυβέρνησιν, ως εγγύησιν της ουδετερότητος της Ελλάδος και ως εγγύησιν της ασφαλείας της Ιταλίας, το δικαίωμα να καταλάβη δια των ενόπλων αυτής δυνάμεων και δια την διάρκειαν της σημερινής συρράξεως μετά της Αγγλίας ωρισμένα στρατηγικά σημεία του ελληνικού εδάφους. Η Ιταλική Κυβέρνησις ζητεί από την Ελληνικήν Κυβέρνησιν όπως μη εναντιωθή εις την κατάληψιν ταύτην και μη παρεμποδίση την ελευθέραν διέλευσιν των στρατευμάτων των προοριζομένων να την πραγματοποιήσωσιν. Η Ιταλική Κυβέρνησις ζητεί από την Ελληνική Κυβέρνησιν όπως δώση αυθωρεί εις τας στρατιωτικάς αρχάς τας αναγκαίας διαταγάς ίνα η κατοχή αύτη δυνηθή να πραγματοποιηθή κατά ειρηνικόν τρόπον. Εάν τα ιταλικά στρατεύματα ήθελον συναντήση αντίστασιν, η αντίστασις αύτη θα καμφθή δια των όπλων και η Ελληνική Κυβέρνησις θα έφερε τας ευθύνας αι οποίαι ήθελον προκύψη εκ τούτου.
Επιδίδων την διακοίνωσιν ταύτην ο Πρεσβευτής της Ιταλίας μοι προσέθηκε προφορικώς ότι αι κινήσεις των ιταλικών στρατευμάτων προς είσοδον εις το ελληνικόν έδαφος θα αρχίσωσι την 6ην πρωινήν.
Απήντησα εις τον Πρεσβευτήν της Ιταλίας ότι εθεώρουν το περιεχόμενον της διακοινώσεως ταύτης και τον τελεσιγραφικόν αυτής χαρακτήρα ως κήρυξιν πολέμου της Ιταλίας κατά της Ελλάδος.
Προσθέτω προς πληροφορίαν σας ότι η Ελλάς θα αμυνθή με όλας της τας δυνάμεις κατά της ιταλικής εισβολής.
Μεταξάς.
Αριθ. 180
Ο Πρωθυπουργός και Υπουργός των Εξωτερικών προς τον εν Ρώμη Πρεσβευτήν.
28 Οκτωβρίου 1940
Η υπό του Πρεσβευτού της Ιταλίας επίδοσις σήμερον την πρωίαν διακοινώσεως ζητούσης την ελευθέραν εις το ελληνικόν έδαφος είσοδον και την κατάληψιν στρατηγικών σημείων, υπό την απειλήν της χρησιμοποιήσεως βίας, ην επηκολούθησεν άμεσος επίθεσις του ιταλικού στρατού εναντίον του ελληνικού εδάφους, ως και αι σήμερον γενόμεναι κατ’ επανάληψιν αεροπορικαί επιθέσεις εναντίον πόλεων και στρατιωτικών βάσεων εδημιούργησαν κατάστασιν πολέμου σκοπίμως προκληθείσαν παρά της Ιταλίας. Η Ελλάς δεν ηθέλησε τον πόλεμον αυτόν και έπραξε το παν δια να τον αποφύγη.
Τα γεγονότα ταύτα υποχρεούσιν ημάς να σας παρακαλέσωμεν όπως, μεταδίδοντες τα ανωτέρω εις τον Υπουργόν των Εξωτερικών, ζητήσητε τα διαβατήριά σας.
Απευθυνόμεθα εις την Ελβετικήν Κυβέρνησιν παρακαλούντες αυτήν να αναλάβη την προστασίαν των ελληνικών συμφερόντων.
Παρακαλούμεν όπως καθορίσητε την αναχώρησιν υμών ως και των υφ’ υμάς Προξένων ανεξαρτήτως της απαντήσεως της Ελβετικής Κυβερνήσεως, αφίνοντες, εν ανάγκη, την φύλαξιν των Αρχείων εις τον Αρχειοφύλακα της Πρεσβείας.
Μεταξάς.
Αριθ. 181
Διάγγελμα του κ. Πρωθυπουργού προς τον Ελληνικόν Λαόν.
28 Οκτωβρίου 1940
Η στιγμή επέστη που θα αγωνισθώμεν δια την ανεξαρτησίαν της Ελλάδος, την ακεραιότητα και την τιμήν της. Μολονότι ετηρήσαμεν την πλέον αυστηράν ουδετερότητα και ίσην προς όλους, η Ιταλία, μη αναγνωρίζουσα εις ημάς το δικαίωμα να ζώμεν ως ελεύθεροι Έλληνες, μου εζήτησε σήμερον τη 3ην πρωινήν την παράδοσιν τμημάτων του εθνικού εδάφους, κατά την ιδίαν αυτής βούλησιν, και μου ανεκοίνωσεν ότι, προς κατάληψιν αυτών, η κίνησις των στρατευμάτων της θα ήρχιζε την 6ην πρωινήν. Απήντησα εις τον Ιταλόν Πέσβυν ότι θεωρώ και το αίτημα αυτό καθ’ εαυτό και τον τρόπον με τον οποίον γίνεται τούτο ως κήρυξιν πολέμου της Ιταλίας κατά της Ελλάδος.
Τώρα θα αποδείξωμεν εάν πράγματι είμεθα άξιοι των προγόνων μας και της ελευθερίας την οποίαν μας εξησφάλισαν οι προπάτορές μας. Όλον το Έθνος ας εγερθή σύσσωμον. Αγωνισθήτε δια την Πατρίδα, τας γυναίκας, τα παιδιά σας και τας ιεράς μας παραδόσεις.
Νυν υπέρ πάντων ο αγών.
Ιωάννης Μεταξάς.
Αριθ. 182
Διάγγελμα της Α. Μ. του Βασιλέως προς τον Ελληνικόν Λαόν.
Ο Πρόεδρος της Κυβερνήσεως σας ανήγγειλε προ ολίγο υπό ποίους όρους ηναγκάσθημεν να κατέλθωμεν εις πόλεμον κατά της Ιταλίας, επιβουλευθείσης την ανεξαρτησίαν της Ελλάδος.
Κατά την μεγάλην αυτήν στιγμήν είμαι βέβαιος ότι κάθε Έλλην και κάθε Ελληνίς θα εκτελέσωσι το καθήκον των μέχρι τέλους και θα φανώσιν αντάξιοι της ενδόξου ημών ιστορίας.
Με πίστιν εις τον Θεόν και εις τα πεπρωμένα της φυλής, το Έθνος σύσσωμον και πειθαρχούν ως εις άνθρωπον θα αγωνισθή υπέρ βωμών και εστιών μέχρι τελικής νίκης.
Εν τοις Ανακτόροις των Αθηνών, τη 28 Οκτωβρίου 1940
ΓΕΩΡΓΙΟΣ Β.
Αριθ. 183
Πρώτον πολεμικόν ανακοινωθέν του Γενικού Στρατηγείου.
28 Οκτωβρίου 1940
Αι ιταλικαί στρατιωτικαί δυνάμεις προσβάλλουν από της 5.30 σήμερον τα ημέτερα τμήματα προκαλύψεως της ελληνοαλβανικής μεθορίου.
Αι ημέτεραι δυνάμεις αμύνονται του πατρίου εδάφους.
ΠΡΟΣΘΗΚΗ
Κατά την απώθησιν των ιταλικών στρατευμάτων εκ του ελληνικού εδάφους περιήλθον εις χείρας του Αρχηγείου του Ελληνικού Στρατού πλείστα έγγραφα ιταλικών στρατιωτικών διοικήσεων αποδεικνύοντα την από μακρού χρόνου προμελέτην του εις βάρος της Ελλάδος αιφνιδιασμού. Μεταξύ αυτών είναι η εν μεταφράσει παρατιθεμένη διαταγή του Διοικητού της Μεραρχίας «Φερράρα».
ΔΙΟΙΚΗΣΙΣ ΤΗΣ 23ης ΟΡΕΙΝΗΣ ΜΕΡΑΡΧΙΑΣ ΠΕΖΙΚΟΥ «ΦΕΡΡΑΡΑ»
Επετελικόν Γραφείον.
Τ. Τ. 52 Α, 26 Οκτωβρίου 1940/XVIII
ΠΡΟΣ ΤΗΝ «ΦΕΡΡΑΡΑ».
Από δέκα εννέα μηνών εις την οχυράν και τραχείαν ταύτην γην της Αλβανίας χαλυβδούμεν όπλα και καρδίας, προσηλωμένοι προς ένα σκοπόν, όστις ήδη είναι εγγύς.
Συνεσφιγμένοι εις μίαν μόνην δέσμην ενεργειών και θελήσεων, πεζοί, μελανοχίτωνες, πυροβοληταί, μηχανικοί, όλοι, Ιταλοί και Αλβανοί, προσηλούμεν το βλέμμα προς την Ήπειρον.
Θα κάμωμεν ν’ αναθάλη η δάφνη της «Φερράρα».
Εν τη πεποιθήσει ταύτη σας κραυγάζω την ιαχήν του αγώνος, ο οποίος θα καταστή Νίκη:
«Επέστη η μέρα μας… και είναι ανάγκη να νικήσωμεν».
Ο Στρατηγός Διοικητής της Μεραρχίας.
Τζαννίνι.
Από το βιβλίο: Η Ιταλική επίθεσις κατά της Ελλάδος.
ΒΑΣΙΛΙΚΟΝ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΝ ΤΩΝ ΕΞΩΤΕΡΙΚΩΝ
ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΑ ΕΓΓΡΑΦΑ
ΑΘΗΝΑΙ 1940
Η/Υ επιμέλεια Σοφίας Μερκούρη
