Ὁ τρόπος ζωῆς στὶς μεγαλουπόλεις τὰ τελευταῖα χρόνια ὑποβαθμίζεται. Ἡ μόλυνση τῆς ἀτμόσφαιρας καὶ ἡ συσσώρευση ρύπων, ἡ ἠλεκτρομαγνητικὴ ρύπανση καὶ ἡ ἠχορύπανση, ἡ ἔλλειψη πρασίνου καὶ ἡ οἰκολογικὴ κρίση, οἱ ἀποστάσεις ἀνάμεσα στὸν τόπο κατοικίας καὶ ἐργασίας, ἡ κυκλοφοριακὴ συμφόρηση, καθὼς καὶ ἡ ἀποξένωση καὶ ἀπομόνωση τῶν ἀνθρώπων, παρὰ τὴν πληθωρικὴ κοινωνικὴ δικτύωση, ἐπιτείνουν τὴ βαριὰ ἀτμόσφαιρα. Οἱ μόνιμοι κάτοικοι ἐγκαταλείπουν τὰ κεντρικὰ σημεῖα τῶν πόλεων καὶ ἀναζητοῦν ἕνα ξέφωτο, γιὰ νὰ ἀναπνεύσουν. Καὶ αὐτὸ φαίνεται ἀπὸ τὴν πρωτόγνωρη οἰκιστικὴ δραστηριότητα στὰ περίχωρα καὶ τὶς παρυφὲς τῶν μεγαλουπόλεων καθὼς καὶ τὴν αὐξημένη κίνηση, ποὺ παρατηρεῖται στοὺς μεγάλους αὐτοκινητόδρομους καθὼς καὶ στὰ λιμάνια τῆς χώρας κατὰ τὶς ἡμέρες τῶν ἀργιῶν, τῶν ἑορτῶν καὶ τῶν διακοπῶν.
Ὡστόσο, καὶ αὐτὲς οἱ ἀπόπειρες ἀπόδρασης δὲν ἐξασφαλίζουν πάντοτε τὴν ἐπιζητούμενη ψυχικὴ ἀνάπαυση καὶ τὴν ἐσωτερικὴ ἡσυχία. Διακοπὲς χωρὶς πνευματικὴ ἀφύπνιση καὶ τροφοδοσία χάριτος ἀφήνουν μεγάλο ἐσωτερικὸ κενό, τὸ ὁποῖο παρὰ τὶς ἐναγώνιες προσπάθειες συνήθως δὲν καλύπτεται. Καὶ ἀναδύονται ἐρωτήματα, ὅπως: θὰ μποροῦσε κάποιος νὰ ἀνανεωθεῖ, ὄχι μόνο σωματικὰ ἀλλὰ καὶ πνευματικὰ, μὲ τὴν εὐκαιρία τῶν διακοπῶν; Μήπως ὁ βιαστικὸς καὶ ἀγχώδης τρόπος ζωῆς συμβάλλει στὸ νὰ προσπερνιοῦνται εὐκαιρίες, ποὺ μποροῦν νὰ ἀποτελέσουν πηγὴ ἔμπνευσης καὶ πνευματικῆς καλλιέργειας; Μήπως ἡ ἐπαφὴ μὲ τὴ φύση μπορεῖ νὰ βοηθήσει πρὸς αὐτὴ τὴν κατεύθυνση;
Ὁ ἄνθρωπος συνδέεται ἄμεσα μὲ τὸ φυσικὸ περιβάλλον, ὄχι μόνο γιὰ νὰ τρέφεται καὶ νὰ συντηρεῖται ἀλλὰ καὶ νὰ δημιουργεῖ πολιτισμό. Οἱ Ἴωνες φιλόσοφοι ὑποστήριζαν, ὅτι ὑπάρχουν τέσσερα στοιχεῖα στὴ φύση: Τὸ «ἀείζωον πῦρ», δηλαδὴ ἡ φωτιά, ὁ ἀέρας, τὸ ὕδωρ καὶ ἡ γῆ. Μὲ τὶς ἀντιθέσεις τῶν στοιχείων αὐτῶν προκύπτει μία διαδοχικὴ ἀνακύκληση καὶ «καλλίστη ἁρμονία», ὅπως ἔλεγε ὁ Ἠράκλειτος. Ὁ Ἀριστοτέλης στὴν τετράδα αὐτὴ πρόσθεσε ἕνα πέμπτο στοιχεῖο, τὸν αἰθέρα, ποὺ καθιερώθηκε ὡς πεμπτουσία. Τὸ στοιχεῖο αὐτὸ θεωρήθηκε, ὅτι βρίσκεται στὰ ἀνώτερα στρώματα τοῦ οὐρανοῦ καὶ εἶναι ἀγέννητο, ἄφθαρτο, ἀγήρατο, ἀΐδιο καὶ ἀναλλοίωτο. Μὲ τὴν ἐνόραση καὶ τὴ διαίσθηση, οἱ φιλόσοφοι ἔφθασαν σὲ ὑψηλὰ ἐπίπεδα ἀναζήτησης, προετοιμάζοντας κατὰ κάποιο τρόπο τὸν κόσμο γιὰ τὴν ἀποδοχὴ τῆς χριστιανικῆς ἀποκάλυψης.
Τὸ κάλλος τῆς κτίσεως μπορεῖ νὰ συνδράμει στὸν πνευματικὸ πλουτισμό. Βέβαια, ἔχει μεγάλη σημασία, πῶς βλέπει κάποιος τὴ φύση. Ὡς ἀδιάφορος καὶ νωχελικὸς ἐπισκέπτης ἢ ὡς εὐαίσθητος ἀναζητητής; Στὴν ἐκκλησιαστικὴ λ.χ. ὑμνογραφία, μὲ ποιητικὸ καὶ γλαφυρὸ τρόπο, περιγράφεται τὸ κάλλος τῆς κτίσεως καὶ συνδέεται μὲ τὴν ποιότητα τοῦ βίου. Τὸ φυσικὸ περιβάλλον ὑπάρχει γιὰ τὸν ἄνθρωπο καὶ ἀνάγει στὸν Δημιουργό. «Οἱ οὐρανοὶ διηγοῦνται δόξαν Θεοῦ, ποίησιν δὲ χειρῶν αὐτοῦ ἀναγγέλλει τὸ στερέωμα»(Ψάλμ.18,1), γράφει ὁ ψαλμωδός, ἐνῶ ὁ νομπελίστας ποιητῆς Ὀδυσσέας Ἐλύτης μιλάει γιὰ τὸν «Ποιητὴ τῶν νεφῶν καὶ τῶν κυμάτων, ποὺ κοιμᾶται μέσα μας»(‘Ἄξιόν Ἐστι, Τὰ πάθη, Ἀνάγνωσμα β΄, στ΄).
Ὅμως, γιὰ νὰ γίνει ἀναγωγὴ ἀπὸ τὸ αἰσθητὸ κάλλος τῶν κτισμάτων στὸν Κτίστη καὶ Δημιουργὸ τῶν ἁπάντων, γιὰ νὰ ξυπνήσει ὁ «κατ’ εἰκόνα Θεοῦ» πλασμένος ἄνθρωπος, χρειάζονται γυμνασμένες πνευματικὲς αἰσθήσεις. Ἐσωτερικὴ κάθαρση ἀπὸ τὸ ἐπαχθὲς βάρος καὶ τὴν ὁμίχλη τῶν φθοροποιῶν παθῶν. ΄Ἔτσι, ἡ ὑλικὴ δημιουργία ποὺ ἀποτελεῖ ἔκφραση τῆς προνοητικῆς ἐνέργειας τοῦ Θεοῦ πρὸς τὸ τελειότερο πλάσμα του, μπορεῖ νὰ γίνει πηγὴ ἔμπνευσης.
Οἱ ὑμνογράφοι ποὺ διαθέτουν καθαρὴ καρδιά, συνδέουν τὴν ὡραιότητα τῆς κτίσης μὲ τὴ λαμπρότητα τοῦ Κτίστη. Ἐραστὲς τοῦ θείου κάλλους, οἱ ἱεροὶ ποιητὲς εἰσάγουν τὸν ἄνθρωπο σὲ μυστικὴ ὁδὸ θεογνωσίας. Ἡ ὀμορφιὰ καὶ ἡ ἁρμονία τῶν κτισμάτων, ἂν καὶ δὲν συγκρίνονται μὲ τὸ κάλλος τῆς θείας λαμπρότητας, συμβάλλουν στὴν κάθαρση τῶν αἰσθήσεων καὶ ἀνάγουν στὸν πανοικτίρμονα Θεό. Οἱ χρωματισμοὶ τῶν φυτῶν, οἱ φυσικὲς ἐναλλαγὲς τῶν βουνῶν καὶ τῶν κάμπων, οἱ σχηματισμοὶ τῶν ποταμῶν καὶ τῶν λιμνῶν, τὰ δάση μὲ τὸν πλοῦτο τους, ἡ θάλασσα, ὁ ἥλιος καὶ τὰ ἀστέρια μὲ τὴν ἁρμονία τῶν κινήσεων ἢ ἀκόμη μία σταλαγματιὰ νερὸ πάνω σὲ ἕνα ἄνθος, τὸ θρόισμα τοῦ φυλλώματος τῶν δένδρων, μία ἡλιαχτίδα στὴ βαθιὰ σκιά, ἡ λεπτὴ αὔρα μέσα στὸν καύσωνα τοῦ καλοκαιριοῦ μποροῦν νὰ ὁδηγήσουν σὲ δοξολογία εὐγνωμοσύνης τοῦ Δημιουργοῦ.
Ἰδιαίτερα, ὁ μήνας Αὔγουστος θεωρεῖται μήνας ξεκούρασης, διακοπῶν καὶ θερινῆς ραστώνης. Ὅμως, γιὰ τὴ χώρα μας εἶναι καὶ μήνας πνευματικῆς ἀναζήτησης, ἱερῶν παρακλήσεων στὴν Κυρία τῶν Ἀγγέλων, μήνας τῶν μεγάλων ἑορτῶν τῆς Μεταμορφώσεως καὶ τῆς Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου. Κι ὅταν ἡ ξεκούραση τοῦ σώματος συνδυάζεται μὲ πνευματικὴ τροφοδοσία καὶ ἀνάλογη θεώρηση τοῦ κάλλους τῆς κτίσεως, ἀποτελεῖ πραγματικὴ εὐλογία γιὰ τὸν ἄνθρωπο. Τότε μπορεῖ κάλλιστα, οἱ διακοπὲς νὰ γίνουν ἀφορμὴ γιὰ προσκυνήματα ἱερά, συγκινήσεις μοναδικές, εὐκαιρίες ψηλάφησης τῆς χριστιανικῆς μας πολιτιστικῆς παράδοσης. Ἔτσι, ὁ ἀγχώδης ἄνθρωπος ἀρχίζει νὰ ἡσυχάζει καὶ νὰ ἀποκτᾶ «λεπτὴ καὶ ποιητικὴ ψυχῆ», ὅπως ἔλεγε χαρακτηριστικὰ ὁ ὅσιος Πορφύριος.
«Νὰ ἐκμεταλλεύεσθε τὶς ὡραῖες στιγμές», συνεχίζει ὁ ὅσιος. «Οἱ ὡραῖες στιγμὲς προδιαθέτουν τὴν ψυχὴ σὲ προσευχή, τὴν καθιστοῦν λεπτή, εὐγενική, ποιητική. Ξυπνῆστε τὸ πρωί, νὰ δεῖτε τὸν βασιλιὰ ἥλιο νὰ βγαίνει ὁλοπόρφυρος ἀπὸ τὸ πέλαγος. Ὅταν σᾶς ἐνθουσιάζει ἕνα τοπίο, ἕνα ἐκκλησάκι, κάτι ὡραῖο, νὰ μὴ μένετε ἐκεῖ, νὰ πηγαίνετε πέραν αὐτοῦ, νὰ προχωρεῖτε σὲ δοξολογία γιὰ ὅλα τὰ ὡραῖα, γιὰ νὰ ζεῖτε τὸν μόνον Ὡραῖον. Ὅλα εἶναι ἅγια, καὶ ἡ θάλασσα καὶ τὸ μπάνιο καὶ τὸ φαγητό. Ὅλα νὰ τὰ χαίρεσθε. Ὅλα μᾶς πλουτίζουν, ὅλα μᾶς ὁδηγοῦν στὴ μεγάλη Ἀγάπη, ὅλα μᾶς ὁδηγοῦν στὸν Χριστό… Ἡ φύση εἶναι τὸ μυστικὸ Εὐαγγέλιο»! Ὅμως, γιὰ νὰ θεωρεῖ ὁ ἄνθρωπος μὲ τὸν τρόπο αὐτὸν τὸ κάλλος τῆς φύσεως, χρειάζεται πίστη ἔστω σὰν τὸν «κόκκο τοῦ σιναπιοῦ» καὶ πνευματικὴ ἄσκηση τῶν αἰσθήσεων.
Ὁ Ὀδυσσέας Ἐλύτης στὸν «Μικρὸ Ναυτίλο» ἀναφέρει: «Ὅταν ἀνακαλύψουμε τὶς μυστικὲς σχέσεις τῶν ἐννοιῶν καὶ τὶς περιπατήσουμε σὲ βάθος, θὰ βγοῦμε σὲ ἕνα ἄλλου εἴδους ξέφωτο, ποὺ εἶναι ἡ Ποίηση. Καὶ ἡ ποίηση πάντοτε εἶναι μία, ὅπως ἕνας εἶναι ὁ οὐρανός. Τὸ ζήτημα εἶναι, ἀπὸ ποῦ βλέπει κανεὶς τὸν οὐρανό». Ἡ ποίηση, καὶ μάλιστα ἡ ἐκκλησιαστικὴ, ἀποτελεῖ ἕνα ξέφωτο. Ἡ Ἐκκλησία σὲ κάθε γιορτινὴ μέρα προσκαλεῖ σ’ αὐτὸ τὸ ξέφωτο, γιὰ νὰ ἐνωτισθοῦμε τὰ μυστικὰ ἀκροάματα τοῦ Πνεύματος καὶ νὰ δοῦμε τὸν κόσμο πού μᾶς περιβάλλει δοξολογικά, εὐχαριστιακά, ἀναγωγικὰ καὶ νὰ ἀναχθοῦμε στὸ κάλλος τοῦ Δημιουργοῦ. Μᾶς καλεῖ νὰ δοῦμε τὸ φυσικὸ περιβάλλον, ὄχι τόσο ἀπὸ σκοπιὰ τοῦ κέρδους, τῆς ἀλόγιστης ἐκμετάλλευσης, τῆς ὑπερκατανάλωσης τῶν ὑλικῶν ἀγαθῶν, ὅσο ἀπὸ τὴ σκοπιὰ τῆς αὐτοκριτικῆς, τῆς μετάνοιας καὶ τῆς πνευματικῆς ἀναζήτησης. Ἔτσι, θὰ τὸ σεβαστοῦμε, θὰ τὸ προστατεύσουμε καὶ θὰ ἀνακαλύπτουμε μέσα ἀπὸ τὸ κάλλος τῆς φύσεως τὴν συνεκτικὴ καὶ προνοητικὴ ἐνέργεια τοῦ Δημιουργοῦ, ποὺ τὰ πάντα «ἐν σοφίᾳ ἐποίησε».
Η/Υ ΠΗΓΗ:
Πεμπτουσία.gr: 11 Αυγούστου 2022
