Υπόθεση ΙΕ’
Του αββά Μάρκου1
Όπως το πρόβατο δεν πάει να ζευγαρώσει και να τεκνοποιήσει με λύκο, έτσι δεν ζευγαρώνει και ο πόνος της καρδιάς με τον χορτασμό, ώστε να κυοφορηθούν οι αρετές.
Κανείς δεν μπορεί να έχει πόνο και λύπη όπως τα θέλει ο Θεός, αν πρωτύτερα δεν αγαπήσει τις αιτίες τους.
Ο φόβος του Θεού και ο έλεγχος προξενούν λύπη, ενώ η εγκράτεια και η αγρυπνία συντροφεύουν με τον πόνο.
Νεανικές σάρκες που παχαίνουν με την πολυφαγία και την οινοποσία είναι σαν γουρούνι έτοιμο για σφάξιμο. Γιατί έτσι πυρώνονται οι ηδονές του σώματος και κατασφάζεται η ψυχή, ενώ με τον κοχλασμό της κακής επιθυμίας αιχμαλωτίζεται ο νους και δεν μπορεί να αντισταθεί στις σαρκικές ηδονές. Όσο στο σώμα περισσεύει το αίμα, τόσο λιγοστεύει το πνεύμα. Ειδικά το κρασί ούτε να το μυρίζει ο νέος, για να μην ανάψει διπλή πυρκαγιά, από μέσα με την ενέργεια του πάθους και από έξω με την άφθονη οινοποσία. Γιατί με αυτές θα κοχλάσει η σαρκική ηδονή και θα διώξει από αυτόν την πνευματική ηδονή που προκαλεί ο πόνος της κατάνυξης και θα προξενήσει σύγχυση και πώρωση στην καρδιά. Αλλά ούτε και το νερό να χορταίνει ο νέος, αν επιθυμεί την αγνότητα και την πνευματική ζωή. Γιατί η στέρηση του νερού πολύ βοηθά στην επίτευξη της σωφροσύνης.
Του αββά Ισαάκ.
Όπως το σύννεφο κρύβει το φως του ηλίου και της σελήνης, έτσι και οι αναθυμιάσεις της κοιλιάς κρύβουν τη σοφία του Θεού από την ψυχή. Όπως φουντώνει η φωτιά στα ξερά ξύλα, έτσι και το σώμα όταν η κοιλιά είναι γεμάτη. Όπως η συνεχής ρίψη ξύλων φουντώνει τις φλόγες της φωτιάς, έτσι και η ποικιλία των τροφών τις ορμές του σώματος. Η γνώση του Θεού δεν κατοικεί σε φιλήδονο σώμα, και όποιος αγαπά το σώμα του, δεν θα αξιωθεί να λάβει τη χάρη του Θεού. Όπως φροντίζει ένας πατέρας για το παιδί του, έτσι φροντίζει και ο Χριστός για το σώμα εκείνου που ταλαιπωρείται για χάρη του, και είναι συνεχώς κοντά του και το βοηθά και δεν το αφήνει να εξαντληθεί.
Από το Γεροντικό.
Ήρθε κάποτε στη Σκήτη ένας δαιμονισμένος και, ενώ έμεινε πολύν καιρό, δεν θεραπεύτηκε, επειδή οι πατέρες, από την πολλή τους ταπείνωση, δεν επιχειρούσαν να τον κάνουν καλά. Ένας όμως από τους γέροντες τον σπλαχνίστηκε, τον σταύρωσε, και αμέσως ο άνθρωπος θεραπεύτηκε. Μόλις βγήκε ο δαίμονας, αγανακτισμένος, είπε στον γέροντα: «Τώρα που με έβγαλες, έρχομαι σ’ εσένα». «Έλα, θα το χαρώ», του απάντησε ο γέροντας, και μπήκε μέσα του το δαιμόνιο. Πιστεύω όμως ότι αυτό το ζήτησε ο ίδιος από τον Θεό. Έκανε λοιπόν ο γέροντας δώδεκα χρόνια έχοντας τον δαίμονα και τσακίζοντάς τον με την άσκησή του˙ γιατι η καθημερινή τροφή του ήταν δώδεκα κουκούτσια χουρμάδων. Στη συνέχεια βγήκε από αυτόν ο δαίμονας. Όταν τον είδε ο γέροντας να βγαίνει, του είπε: «Γιατί φεύγεις; Μείνε και άλλο». Και ο δαίμονας του αποκρίθηκε: «Ο Θεός να σε αφανίσει˙ γιατί, εκτός από αυτόν και μόνο, άλλος δεν μπορεί να τα βάλει μαζί σου».
Είπε ο αββάς Ιωάννης ο Κολοβός: «Αν κάποιος βασιλιάς θελήσει να καταλάβει μια εχθρική πόλη, πρώτα – πρώτα εμποδίζει τον εφοδιασμό της με νερό και τρόφιμα, και έτσι οι εχθροί, εξαντλημένοι από την πείνα, υποτάσσοτναι σε αυτόν. Κάτι ανάλογο συμβαίνει και με τα σαρκικά πάθη. Αν ο άνθρωπος ζήσει με νηστεία και πείνα, οι εχθροί του, δηλαδή τα πάθη και οι δαίμονες, δεν έχουν δύναμη μέσα στην ψυχή του».
Άλλοτε είπε: «Τι είναι δυνατό σαν το λιοντάρι; Και αυτό όμως εξαιτίας της κοιλιάς του πέφτει στην παγίδα, και όλη η δύναμή του εκμηδενίζεται».
Είπε ο αββάς Ποιμήν: «Αν δεν είχε έρθει ο Ναβουζαρδάν ο αρχιμάγειρας, δεν θα καιγόταν ο ναός του Θεού.2 Αυτό σημαίνει ότι, αν δεν είχε έθρει στην ψυχή η ανάπαυση που είναι αποτέλεσμα της γαστριμαργίας, ο νους δεν θα νικιόταν στον πόλεμο με τον εχθρό».
Επίσης είπε: «Ο Δαβίδ, τότε που πάλεψε με το λιοντάρι, το έπιασε από τον λαιμό και αμέσως το σκότωσε3. Αν λοιπόν και εμείς κυριαρχήσουμε στον λάρυγγα και στην κοιλιά μας, δηλαδή στη φιληδονία και στη γαστριμαργία, θα νικήσουμε με τη βοήθεια του Θεού το αόρατο λιοντάρι».
Ο ίδιος είπε και το εξής: «Αυτά τα τρία δεν μπορώ να τα κόψω εντελώς: την τροφή, την ενδυμασία και τον ύπνο. Ως ένα σημείο όμως μπορώ να τα κόψω».
Άλλοτε είπε: «Η ψυχή δεν ταπεινώνεται με τίποτε, αν δεν της λιγοστέψεις το ψωμί, αν δηλαδή δεν την περιορίσεις μόνο στην απαραίτητη τροφή».
Μερικοί είπαν στον αββά Ποιμένα για κάποιον μοναχό, ότι δεν πίνει κρασί, και εκείνος απάντησε: «Το κρασί διόλου δεν ταιριάζει στους μοναχούς».
Είπε ο αββάς Υπερέχιος: «Η νηστεία είναι για τον μοναχό χαλινάρι κατά της αμαρτίας. Εκείνος που την απορρίπτει, θα γίνει σαν το άλογο το μανιασμένο για θηλυκό».4
Του αγίου Εφραίμ.
Το λιοντάρι, εξαιτίας της κοιλιάς του, πιάνεται στην παγίδα ζωντανό˙ και ο γαστρίμαργος συντρίβεται εξαιτίας της ευχαρίστησης της κοιλιάς.
Ο γαστρίμαργος κοπιάζει και τσακίζεται για να γεμίσει την κοιλιά του με απολαυστικά φαγητά˙ και αφού φάει, υποφέρει να τα χωνέψει. Την εγκράτεια όμως την ακολουθεί η υγεία και η νηφαλιότητα.
Ο μοναχός που γυρίζει εδώ και εκεί δεν θα μείνει άτρωτος˙ εκείνος όμως που μένει καρτερικά στον τόπου όπου τον κάλεσε ο Θεός, οπωσδήποτε θα βρει ανάπαυση.
Από το Γεροντικό.
Έλεγε ο αββάς Δανιήλ: «Όσο το σώμα ανθίζει, τόσο η ψυχή αδυνατίζει˙ και όσο το σώμα αδυνατίζει, τόσο η ψυχή ανθίζει».
Υποσημειώσεις
1. Στο κείμενο: του αββά Ησαΐου. Τα αποσπάσματα όμως είναι του αββά Μάρκου (Περί των οιομένων… παράγραφο σιζ’- σιθ’, και Προς Νικόλαον μονάζοντα, Φιλοκαλία Α’, σσ’. 125 και 133).
2. Δ’ Βασ’. 25, 8-9˙ Ιερ. 52, 12-13.
3. Πρβ. Α’. Βασ’. 17, 34-35.
4. Πρβ. Ιερ. 5, 8.
Από το βιβλίο: Ευεργετινός: “Ήτοι Συναγωγή των θεοφθόγγων ρημάτων και διδασκαλιών των θεοφόρων και αγίων πατέρων, από πάσης γραφής θεοπνεύστου συναθροισθείσα.”
Τόμος 2-ος. μετάφραση (Νεοελληνική απόδοση): Δ. Χρισταφακόπουλος
Εκδόσεις, Το Περιβόλι της Παναγίας, 2001
Η/Υ επιμέλεια Σοφίας Μερκούρη.
