91. Τόσον περισσότερον γίνεται αληθής η πνευματική γνώσις, όσον ενεργούνται αι αρεταί της πραότητος, αγάπης και ταπεινώσεως.
92. Έκαστος βαπτισθείς Ορθοδόξως έλαβεν εντός της καρδίας του όλην την χάριν του Αγίου Πνεύματος. Αισθάνεται όμως την ενέργειαν της χάριτος κατ’ αναλογίαν με την εργασίαν των εντολών του Χριστού.
93. Όταν εκτελέση κανείς από τα βάθη του μίαν από τας εντολάς του Χριστού και με πόνον καρδίας, ο Θεός χαρίζει παρηγορίαν, κατά τον Ψαλμόν: «Κατά το πλήθος των οδυνών εν τη καρδία μου αι παρακλήσεις σου εύφραναν την ψυχήν μου». Αλλά η παρηγορία στέλλεται όποτε ο Κύριος εν τη προνοία του ευδοκήσει, κατά το συμφέρον της ψυχής.
94. Κάθε πρόβλημά σου να επιλύης πάντοτε δια προσευχής, ώστε τίποτε να μη κάμνης χωρίς την βοήθειαν του Θεού.
95. Τίποτε δεν είναι δυνατώτερον από την συνεργούσαν εν παντί προσευχήν. Και τίποτε δεν εφελκύει τόσον την ευδοκίαν του Θεού, όσον η καθαρά προσευχή.
96. Κάθε αγαθή ενέργεια εντολής του Χριστού περιέχεται εντός της προσευχής. Η προσευχή, ως ένωσις μετά του Θεού, είναι αγάπη. Και από την αγάπην του Θεού τίποτε δεν είναι ανώτερον.
97. Προσευχή αρέμβαστος, δηλ. σταθερά και καθαρά, χωρίς μετεωρισμούς και σκορπισμόν δια της φαντασίας και παρατεινομένη, είναι σημείον αγάπης προς τον Θεόν. Η αμέλεια ή ο ρεμβασμός κατά την ώραν της προσευχής, είναι τεκμήριον όχι φιλοπόνου, αλλά φιληδόνου ψυχής.
98. Εκείνος, που αγρυπνεί και προσεύχεται εν υπομονή και ευχαριστήσει, μετέχει των ενεργειών του Αγίου Πνεύματος. Ο δε θλιβόμενος εις την αγρυπνίαν και την προσευχήν, αλλά παραμένων και εκβιάζων την φύσιν, και αυτός συντόμως θα βοηθηθή υπό του Θεού.
99. Αι εντολαί του Χριστού δεν είναι όλαι της αυτής πραγματικότητος. Άλλαι είναι μερικαί και άλλαι καθολικαί. Όπως και η πίστις διαφέρει από πίστιν, εις βαθμόν βιώσεως.
100. Υπάρχει πίστις, προερχομένη εξ ακοής, κατά τον Απόστολον (Ρωμ. ι’, 17) όπως και πίστις ενεργουμένη και βιουμένη, ως «ελπιζομένων υπόστασις» (Εβρ. ια’, 1).
101. Είναι καλόν να ωφελή κανείς δια του λόγου, εκείνους οίτινες ερωτούν δια τα πνευματικά των προβλήματα. Είναι ανώτερον όμως να συνεργή εις την λύσιν των δια της προσευχής και της αρετής του. Διότι εκείνος που προσφέρει τον εαυτόν του δια της προσευχής εις τον Θεόν και δια της αρετής του, βοηθεί και τον πλησίον και τον εαυτόν του.
102. Εάν θέλης να ωφελήσης τον θέλοντα συμβουλήν, υπόδειξέ του ως πνευματικάς βάσεις, την ορθήν πίστιν, την αδιάλειπτον προσευχήν και υπομονήν εις τους επερχομένους πειρασμούς. Όλα τα πνευματικά αγαθά απορρέουν από τα τρία αυτά.
103. Εκείνος που έχει αναθέσει τας ελπίδας του εις τον Θεόν, δι’ οποιαδήποτε αιτήματά του, ποτέ πλέον δεν διαμάχεται με τους ανθρώπους.
104. Εάν κάθε ακουσία θλίψις οφείλεται εις τας εκουσίους αμαρτίας μας, όπως πολλαχού της Γραφής διδάσκεται, τότε κανείς δεν είναι τόσον εχθρός του ανθρώπου, όσον αυτός, φευ, εαυτού.
105. Εις όλα τα κακά που κάμνομεν προηγείται η άγνοια του συμφέροντος της ψυχής μας. Δεύτερον αίτιον, είναι η απιστία επί την θείαν δικαιοσύνην, ότι θα υποστώμεν αναλόγους θλίψεις.
106. Αντιμετώπιζε τους πειρασμούς δια προσευχής και υπομονής. Εάν ανθίστασαι χωρίς αυτά, επανέρχονται βιαιότεροι.
107. Εκείνος που είναι πράος κατά Θεόν, αποβαίνει σοφώτερος από τους κατά κόσμον σοφούς. Και εκείνος ο οποίος είναι ταπεινός από τα βάθη της καρδίας του, γίνεται πλέον δυνατός από τους κατά κόσμον δυνατούς˙ και μάλιστα διότι με βαθείαν αίσθησιν της ψυχής των βαστάζουν τον χρηστόν ζυγόν του Κυρίου Ιησού.
108. Όσα λέγομεν ή πράττομεν χωρίς να προηγηθή προσευχή, κατόπιν αποδεικνύονται ή εσφαλμένα ή επιβλαβή. Τα αποτελέσματα δε αυτών μας ελέγχουν εμπραγμάτως κατά τρόπον παράδοξον.
109. Από τους διαλογισμούς, τους λόγους και τα έργα, όταν αυτά είναι καθαρά, καθίσταται μόνον εις δίκαιος. Αλλά σώζονται πολλοί δια της πίστεως, της χάριτος του Θεού και της μετανοίας.
110. Όπως είναι αφύσικον εις τον εκουσίως μετανοούντα να υψηλοφρονή, ούτως είναι αδύνατον εις τον εκουσίως αμαρτάνοντα να ταπεινοφρονή.
111. Το να ταπεινοφρονή κανείς δεν είναι αποτέλεσμα ελέγχου της συνειδήσεως, αλλά καρπός της χάριτος και επίγνωσις της αγαθότητος του Θεού.
112. Ό,τι συμβαίνει με ένα δωμάτιον το αυτό συμβαίνει και με τον νουν. Και όπως όταν καταληφθή υπό πολλών αντικειμένων εκτοπίζεται κατ’ αναλογίαν ο αήρ, ούτω και όταν ο νους υπό παθών κυριαρχείται, δεν ευρίσκει χώρον η θεία χάρις. Κατά τον βαθμόν της πληρώσεως και η ελάττωσις. Και κατά το ποσόν της αφαιρέσεως και η πλήρωσις.
113. Αντικείμενα πληρούντα τον χώρον του δωματίου είναι τα διάφορα σκεύη και αι ζωοτροφαί. Πάθη δε πληρούντα τον χώρον του νου είναι η κενοδοξία και η φιληδονία.
114. Η προς τον Θεόν ελπίς αποτελεί δεκτικόν χώρον της θείας χάριτος. Αι δε περί τα γήϊνα φροντίδες δημιουργούν εις την ψυχήν εμπόδια δια την σκήνωσιν της θείας χάριτος.
115. Η μεν θεία Χάρις του αγίου Πνεύματος είναι μία και αναλλοίωτος, κατά τον Απόστολον, ενεργεί δε εις έκαστον καθώς βούλεται (Α’ Κορ. ιβ’, 11).
116. Όπως η βροχή ενεργεί κατ’ αναλογίαν με το είδος εκάστου καρπού, παρέχουσα εις μεν τους γλυκείς γλυκύτητα, εις δε τους στυφούς στυφότητα, ούτω και η χάρις, μη μεταβάλλουσα τας πνευματικάς καταστάσεις, ενεργεί εν αρμονία προς τας υπαρχούσας αρετάς και διαθέσεις της ψυχής.
Από το βιβλίο: «Πάντα πώλησον, Μάρκον αγόρασον».
Εκδόσεις: Ιερό Ησυχαστήριον Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά. Κουφάλια Θεσσαλονίκης. Γ’ έκδοσις, 1999.
Η/Υ επιμέλεια Σοφίας Μερκούρη.
