Γι’ αυτούς που νομίζουν ότι έχουν συναίσθημα μέσα τους το Άγιο Πνεύμα, χωρίς μάλιστα να αντιλαμβάνονται διόλου τις ενέργειές του˙ και γι’ αυτούς που λένε ότι δεν μπορεί κάποιος από τους ανθρώπους να βλέπει στην παρούσα ζωή τη δόξα του Αγίου Πνεύματος, και απόδειξη γι’ αυτό δια μέσου παραθεμάτων. Και ότι δεν υπάρχει κανένας φθόνος μέσα στους αγίους, όταν με κάθε ενάρετη προθυμία εξισωθούμε μ’ αυτούς. Και με ποιο τρόπο βλέπει κάποιος τον Θεό, και ότι εκείνος που έφθασε σε τέτοια πνευματική κατάσταση, ώστε να βλέπει, όσο είναι δυνατόν, τον Θεό, μυείται από εδώ πια και για την απόλαυση που πρόκειται να δοθεί μελλοντικά στους αγίους. Και ότι, όσα τυχόν λέει ή κάνει ή γράφει αυτός, δεν τα λέει και δεν τα γράφει ο ίδιος, αλλά το Άγιο Πνεύμα, που μιλά μέσα του˙ και ότι εκείνος που απορρίπτει ή παρανοεί τους λόγους του αμαρτάνει και βλασφημεί στο Πνεύμα του Θεού, που ενεργεί και μιλά μέσα του.
… Και για να μεταβάλλουμε το λόγο μας σε ερώτηση και απάντηση, ας ρωτήσουμε κατά κάποιο τρόπο εκείνον που είπε αυτό: «Από πού, αγαπημένε και φίλε του Χριστού, γνωρίζεις ότι θα είσαι όμοιός του; Πες μας, από πού το γνωρίζεις;» «Από το Πνεύμα», λέει, «που έδωσε σ’ εμάς, απ’ αυτό γνωρίζουμε ότι είμαστε τέκνα του Θεού, και ότι ο ίδιος ο Θεός είναι μέσα σ’ εμάς,1 επειδή και ο ίδιος μου είπε αυτά με μυστική φωνή». Αλλά ας επιστρέψουμε στην υπόθεσή μας.
Πρώτα είπαμε πιο επάνω ότι είναι δίκαιο να λέγονται εκείνα τα νοήματά μας, όταν γεννηθεί μέσα στο νου μας λόγος για κάποιο πράγμα καλό ή κακό, όπως για παράδειγμα λόγος για να αποκτήσω κάτι, ή να βλάψω ή να ευεργετήσω κάποιον, περιγραφή όμως και όχι νόημα να λέγεται το να μιλούμε για πράγματα που έχουν γίνει πια ή έχουμε δει. Έπειτα πάλι είπαμε ότι για πράγματα που έχουν γίνει πια ή έχουμε δει. Έπειτα πάλι είπαμε ότι για πράγματα ή πόλεις ή θεάματα ή ανθρώπους, που δεν έχει δει κάποιος, πως μπορεί να μιλά ή να περιγράφει τις όψεις ή τις μορφές ή τις θέσεις τους; Αν μάλιστα και αποτολμήσει να μιλήσει γι’ αυτά, δίκαια θα ονομαζόταν μυθολόγος απ’ αυτούς που τον ακούν. Οι προφήτες λοιπόν και οι απόστολοι, που μίλησαν για τη μέρα του Κυρίου και για την ένδοξη και φοβερή παρουσία του, ότι δηλαδή θα έρθει σαν κλέφτης μέσα στη νύχτα2 και σαν πόνος τοκετού για τη γυναίκα που γεννά,3 και ότι φανερώνεται με την ενέργεια της φωτιάς,4 από πού τα έμαθαν αυτά και τα είπαν; Οπωσδήποτε δηλαδή, ή τα έχουν ακούσει από κάποιον ή είδαν με τα μάτια τους εκείνη τη μέρα. Διότι, εκείνο που δεν είδαν, εκείνο που δεν άκουσαν να λέει άλλος, πώς εκείνοι το έχουν πει; Αν λοιπόν το άκουσαν, από ποιόν το άκουσαν, πες μου˙ διότι δεν λέω τώρα ότι αυτοί τα είδαν και τα είπαν, αλλά ότι τα άκουσαν. Πες, λοιπόν, αν γνωρίζεις, από πού τα έμαθαν αυτά. Αν όμως δεν γνωρίζεις να πεις κάτι, άκουσε και γνώρισε ότι τα έχουν μάθει αυτά από το Άγιο Πνεύμα, όπως έλεγε σ’ αυτούς και ο Κύριος: «Όταν λοιπόν θα έρθει ο Παράκλητος,5 το Άγιο Πνεύμα, που ο Πατέρας στέλνει στο όνομά μου, εκείνος θα σας διδάξει όλα και θα σας υπενθυμίσει όλα, όσα σας είπα».6 Ότι μάλιστα και όσα δεν είπε σ’ αυτούς ο Χριστός, αυτά το Άγιο Πνεύμα, όταν ήρθε, δίδαξε και είπε στους αποστόλους, λέει ο ίδιος: «Έχω πολλά ακόμη να σας πω, αλλά δεν μπορείτε να τα βαστάξετε τώρα. Όταν όμως θα έρθει εκείνος, το Πνεύμα της Αλήθειας, θα σας οδηγήσει σε όλη την αλήθεια˙ διότι δεν θα μιλήσει από τον εαυτό του, αλλά θα πει όσα θα ακούσει, και θα αναγγείλει σ’ εσάς αυτά που πρόκειται να συμβούν. Εκείνος θα δοξάσει εμένα, διότι θα λάβει απ’ αυτό, που είναι δικό μου, και θα αναγγείλει σ’εσάς».7 Έμαθες από πού διδάχθηκαν εκείνοι που έγραψαν αυτά που αναφέρονται στη μέρα εκείνη και στην εμφάνιση του Κυρίου, και σ’ αυτά που είναι αποθησαυρισμένα και πρόκειται να ακολουθήσουν τους αμαρτωλούς και τους δίκαιους. Έτσι και για όλα τα άλλα που δεν βλέπονται από μας, αφού φωτίσθηκαν αυτοί δια μέσου του Αγίου Πνεύματος, είδαν και έγραψαν συγχρόνως.
Αλλά, σε ρωτώ, και απάντησέ μου˙ το Άγιο Πνεύμα τί είναι; Είναι Θεός˙ Θεός αληθινός, που σύμφωνα με την ομολογία μας προέρχεται από αληθινό Θεό. Εσύ λοιπόν, όπως βλέπεις, λες το Άγιο Πνεύμα Θεό, ακολουθώντας τα δόγματα της Εκκλησίας. Ονομάζοντας λοιπόν αυτό και πιστεύοντας ότι είναι Θεός αληθινός, που εκπορεύεται από αληθινό Θεό, συστήνεις ότι εκείνοι που έχουν το Άγιο Πνεύμα, έχουν ομολογουμένως εκείνον τον ίδιο τον Θεό να μένει πάντοτε μαζί τους, όπως ο Χριστός είπε στους αποστόλους: «Αν με αγαπάτε, θα τηρήσετε τις εντολές μου˙ και εγώ θα παρακαλέσω τον Πατέρα και θα σας δώσει άλλον Παράκλητο, για να μένει μαζί σας αιώνια».8 Να, λοιπόν, διδάχθηκες ότι και μένει και κατοικεί στους ατέλειωτους αιώνες˙ διότι, το ότι είπε, «για να μένει μαζί σας αιώνια», φανερώνει ότι θα συνυπάρχει μ’ αυτούς αιώνια και ατέλειωτα, και ότι είναι αχώριστο απ’ αυτούς και στον παρόντα καιρό και στον μέλλοντα αιώνα. Ότι μάλιστα και έβλεπαν το Άγιο Πνεύμα οι θείοι απόστολοι και όσοι αξιώθηκαν να το λάβουν, άκουσε το λόγο που ακολουθεί: «Το Πνεύμα της Αλήθειας, που ο κόσμος δεν μπορεί να λάβει, διότι δεν το βλέπει, ούτε το γνωρίζει, εσείς όμως το γνωρίζετε, διότι μένει κοντά σας».9 Αλλά, για να γνωρίσεις ότι και τον Χριστό βλέπουν εκείνοι που τον αγαπούν και τηρούν τις εντολές του, άκουσε τον ίδιο τον Κύριο, που λέει: «Όποιος έχει τις εντολές μου και τις τηρεί, εκείνος είναι αυτός που με αγαπά˙ όποιος μάλιστα με αγαπά, εκείνος θα αγαπηθεί από τον Πατέρα μου, και εγώ θα τον αγαπήσω και θα φανερώσω σ’ αυτόν τον εαυτό μου».10
Ας είναι λοιπόν γνωστό σε όλους τους Χριστιανούς, ότι ο Χριστός είναι αψευδής και Θεός αληθινός, και ότι ομολογουμένως φανερώνεται σ’ εκείνους που δείχνουν την αγάπη τους σ’ αυτόν, με την τήρηση των εντολών του, όπως ο ίδιος είπε: και δωρίζει σ’ αυτούς με την εμφάνισή του το ίδιο το Άγιο Πνεύμα, και δια μέσου του Αγίου Πνεύματος ο ίδιος ο Χριστός και ο Πατέρας μένουν αχώριστοι μαζί μ’ αυτούς. Αυτοί μάλιστα δεν λένε τίποτε από τον εαυτό τους˙ αυτός άλλωστε που ισχυρίζεται ότι λένε κάτι από τον εαυτό τους, αυτός ισχυρίζεται ότι είναι δυνατό να γνωρίζει και άνθρωπος τα πράγματα του ανθρώπου και άνθρωποι τα πράγματα του Θεού˙ αν όμως δεν ισχυρίζεται αυτό, αποκαλεί οπωσδήποτε ψεύτες και μυθολόγους αυτούς που μιλούν δια μέσου του Αγίου Πνεύματος, ότι τάχα δεν διδάσκονται απ’ αυτό, αλλά διδάσκουν τους άλλους από τους δικούς τους λογισμούς για όσα δεν είδαν ή άκουσαν. Αλλά είναι ανάγκη να γνωρίζουμε ότι, αν λένε και αυτοί λόγια σύμφωνα μ’ αυτά που είπαν να γνωρίζουμε ότι, αν λένε και αυτοί λόγια σύμφωνα μ’ αυτά που είπαν οι προηγούμενοι θεοφόροι πατέρες, τότε είναι φανερό ότι και αυτοί μιλούν με το ίδιο Πνεύμα, και εκείνοι που απιστούν σ’ αυτούς ή και τους διαβάλλουν, αμαρτάνουν σ’ αυτόν που μιλά με το στόμα τους.
Διδάχθηκες λοιπόν, αγαπητέ, ότι η βασιλεία των ουρανών, αν θέλεις, είναι μέσα σου,11 και ότι όλα τα αιώνια αγαθά είναι στα χέρια σου. Σπεύσε λοιπόν να δεις και να λάβεις και να αποκτήσεις μέσα σου τα αποθησαυρισμένα αγαθά, και μη στερηθείς όλα αυτά, επειδή νομίζεις ότι τάχα τα έχεις. Κλάψε, γονάτισε έτσι και εσύ τώρα, όπως κάποτε ο τυφλός,12 και λέγε˙ «Ελέησέ με, Υιέ του Θεού, και άνοιξέ μου τα μάτια της ψυχής, για να δω το φως του κόσμου,13 δηλαδή εσένα τον Θεό, και να γίνω και εγώ τέκνο της θείας μέρας14˙ και μη με εγκαταλείψεις, αγαθέ, ως ανάξιο, αμέτοχο από τη θεότητά σου. φανέρωσε σ’ εμένα, Κύριε, τον εαυτό σου, για να γνωρίσω ότι με αγάπησε, επειδή τήρησα, Δέσποτα, τις θείες εντολές σου. Στείλε και σ’ εμένα, οικτίρμων, τον Παράκλητο, ώστε αυτός να με διδάξει αυτά που αναφέρονται σ’ εσένα και να αναγγείλει σ’ εμένα, Θεέ του παντός, τα δικά σου πράγματα. Λάμψε σ’ εμένα, εύσπλαχνε, το αληθινό φως, για να δω τη δική σου δόξα, που είχες κοντά στον Πατέρα σου, προτού να δημιουργηθεί ο κόσμος.15 Μείνε, όπως είπες, και σ’ εμένα,16 για να γίνω και εγώ άξιος να μείνω σ’ εσένα, και να εισέλθω τότε συνειδητά σ’ εσένα, και να σε αποκτήσω συνειδητά μέσα μου. Θέλησε, αόρατε, να διαμορφώσεις μέσα μου τη μορφή σου, ώστε, βλέποντας εγώ την απερίγραπτη ωραιότητά σου, να φορέσω, επουράνιε, την εικόνα σου,17 και να λησμονήσω όλα τα ορατά. Δος μου, εύσπλαχνε, τη δόξα, που σου έδωσε ο Πατέρας,18 για να γίνω όμοιος μ’ εσένα, όπως όλοι οι δούλοι σου, να γίνω δηλαδή θεός κατά χάρη, και να είμαι αιώνια μαζί σου, τώρα και πάντοτε και στους απέραντους αιώνες. Αμήν».
Ναι, αδελφέ μου αγαπητέ, πίστεψε και πείσου ότι έτσι είναι, και αυτή είναι η πίστη μας. Αυτό λοιπόν είναι, αδελφέ, πίστεψε, το να αναγεννηθεί κάποιος19 και να ανακαινισθεί20 και να ζήσει τη ζωή, που παρέχεται δια μέσου του Χριστού. Αλήθεια, δεν ακούς τον Μέγα Βασίλειο, που λέει στον προτρεπτικό του λόγο των Φώτων, «Δεν επιθυμείς, άνθρωπε, να δεις τον εαυτό σου από γέρος να γίνεται νέος;»21˙ και τον Παύλο, που λέει, «Όποιος ανήκει στον Χριστό είναι καινούργια δημιουργία˙ τα παλαιά πέρασαν, να, όλα έχουν γίνει καινούργια».22 Ποιά όλα λέει, λοιπόν; Πες, εσύ, πες. Μήπως άλλαξε ο ουρανός; Μήπως η γη; Αλλά μήπως ο ήλιος ή τα άστρα ή η θάλασσα ή κάποιο απ’ αυτά που βλέπουμε έχει γίνει καινούργιο ή νέο; Αλλά δεν μπορείς να το πεις αυτό˙ διότι αυτό το έχει πει σ’ εμάς και για μας. Διότι είμαστε νεκροί και ανασταινόμαστε, για να οδηγηθούμε στη ζωή˙ είμαστε φθαρτοί και μετασχηματιζόμαστε, για να γίνουμε άφθαρτοι˙ είμαστε θνητοί και μεταβαλλόμαστε, για να γίνουμε αθάνατοι˙ είμαστε γήινοι και γινόμαστε επουράνιοι˙ είμαστε σαρκικοί, που γεννηθήκαμε από σάρκα, και γινόμαστε πνευματικοί πνευματικοί, που μας αναγεννά και μας αναπλάθει το άγιο Πνεύμα.
Αυτά λοιπόν, αδελφοί, είναι η καινούρια δημιουργία, που πραγματοποιείται δια μέσου του Χριστού˙ αυτά εκπληρώνονται και γίνονται κάθε μέρα στους αληθινούς πιστούς και εκλεκτούς, και γίνονται αυτοί συνειδητά συμμέτοχοι κατά ένα μέρος σε όλα αυτά, όπως είπαμε, ενώ ακόμη ζουν σωματικά˙ και όχι μόνο αυτό, αλλά και ελπίζουν μετά το θάνατο ότι ολότελα και με βεβαιότητα θα κληρονομήσουν αυτά, με το να φθάσουν δηλαδή όλοι σε όλα τα αγαθά που γεύθηκαν στην παρούσα ζωή. Διότι, παρ’ όλο που διδασκόμαστε διαρκώς ότι τρώμε και πίνουμε τον Χριστό, ότι ντυνόμαστε και βλέπουμε και βλεπόμαστε απ’ αυτόν, αλλά και, παρ’ όλο που γνωρίζουμε ότι εμείς τον έχουμε μέσα μας και ότι μένουμε πάλι μέσα σ’ αυτόν, ώστε αυτός να είναι ένοικός μας, και εμείς πάλι να είμαστε ένοικοί του, με το να γίνεται δηλαδή για μας κατοικία, όπως και εμείς πάλι γινόμαστε γι’ αυτόν κατοικία˙ έπειτα και εμείς γινόμαστε υιοί του, και αυτός γίνεται πατέρας μας˙ και εκείνος είναι φως που λάμπει μέσα στο σκότος,23 ενώ εμείς λέμε ότι τον βλέπουμε, σύμφωνα με το λόγο, «ο λαός, που κάθεται στο σκότος, είδε μεγάλο φως».24 Αν λοιπόν όλα αυτά και τα άλλα, όπως έχει ειπωθεί, όσα δηλαδή οι θείες Γραφές διδάσκουν ότι γίνονται σ’ εμάς στον παρόντα καιρό αυτής της ζωής, λέμε, ότι δεν γίνονται σ’ εμάς διόλου, ή ότι γίνονται βέβαια, αλλά γίνονται μυστικά και ανεπαίσθητα, χωρίς εμείς να γνωρίζουμε τίποτε γι’ αυτά, τι διαφέρουμε από τους νεκρούς;
Μη λοιπόν, με το να παραδίνετε τους εαυτούς σας έτσι στην απιστία, κατέρχεσθε στο βυθό της απώλειας˙ αλλά, αν και δεν ελπίσατε ως τώρα ότι θα αντιληφθείτε αυτά και γι’ αυτό δεν ζητήσατε τίποτε, μάθετε έστω και από την παρούσα στιγμή, πρώτα, αφού πιστέψετε ότι αυτά είναι αληθινά και σύμφωνα με τις θείες Γραφές, μελετώντας δηλαδή όλες τις θείες Γραφές, ότι ακόμη από την παρούσα ζωή δίνεται συνειδητά σ’ εμάς τους πιστούς η σφραγίδα του Αγίου Πνεύματος. Και αφού πιστέψτε, να τρέχετε έτσι, ώστε να φθάσετε αυτό που επιδιώκετε,25 να πυγμαχήσετε έτσι, όχι σαν να γρονθοκοπάτε τον αέρα26˙ και κοντά σ’ αυτά, να ζητάτε και θα σας δοθεί˙ να χτυπάτε και θα σας ανοιχθεί η θύρα,27 είτε εδώ είτε στον αιώνα τον μέλλοντα. Στο μεταξύ να διδάσκεσθε, στο μεταξύ να μετανοείτε, να υπακούετε, να νηστεύετε, να κλαίτε, να προσεύχεσθε˙ και έτσι μ’ αυτά και τα παρόμοια να τρέχετε, να πυγμαχείτε, να επιδιώκετε, να αναζητάτε, να χτυπάτε τη θύρα, να ζητάτε, χωρίς να αποβλέπετε σε τίποτε άλλο, ωσότου να φθάσετε στο επιδιωκόμενο, ωσότου να αδράξετε, ωσότου να λάβετε, ωσότου να ανοιχθεί η θύρα και να μπείτε μέσα, ωσότου να δείτε τον Νυμφίο μέσα στον νυμφώνα, ωσότου να ακούσετε, «Εύγε, καλέ και πιστέ δούλε, σε λίγα ήσουν πιστός, πολλά θα σου εμπιστευθώ»28˙ ωσότου να γίνετε τέκνα του φωτός και της ημέρας.29 Αλλά όμως μη νομίζετε, εξαπατώντας τους εαυτούς σας και ανοηταίνοντας, πριν να τα δείτε και να τα λάβετε και να τα βιώσετε αυτά, ότι είστε κάτι, ενώ δεν είστε τίποτε, και μη φαντάζεσθε τους εαυτούς σας, επειδή νεκρωθήκατε ως προς τη συνείδηση, ότι είστε πνευματικοί, πριν να λάβετε το Άγιο Πνεύμα, και γι’ αυτό βιάζεσθε ασύνετα να ακούτε ξένους λογισμούς,30 και ανέρχεστε σε ηγουμενίες και σε αξιώματα, και τολμάτε χωρίς φόβο να δεχθείτε την ιεροσύνη, και προσφέρετε τους εαυτούς σας με αναίδεια, με μύριους τρόπους, στις μητροπόλεις και στις επισκοπές, για να ποιμαίνετε το λαό του Κυρίου. Αλλά προσέχετε, παρακαλώ, τους εαυτούς σας, με το να σκέφτεστε τα ουράνια, με το να ζητάτε τα ουράνια,31 με το να ποθείτε τα ουράνια, χωρίς να φροντίζετε, πριν να λάβετε εκείνα, για κανένα από τα επίγεια.
Ναι, παρακαλώ την αγάπη σας να καταφρονήσουμε όλα τα ορατά, να αποτινάξουμε όλα τα ανθρώπινα, να σιχαθούμε όλα τα εμπαθή και βλαβερά, ώστε να επιτύχουμε και τα παρόντα και τα μέλλοντα αγαθά στο όνομα του Ιησού Χριστού του Κυρίου μας˙ σ’ αυτόν πρέπει κάθε δόξα, τιμή και προσκύνηση, μαζί με τον άναρχο Πατέρα και το πανάγιο και αγαθό και ζωοποιό Πνεύμα, στο ένα δηλαδή τρισάγιο φως, τώρα και πάντοτε και στους αιώνες των αιώνων. Αμήν.
Υποσημειώσεις.
1. Α’ Ιω. 3,2 και 24
2. Α’ Θεσ’. 5,2. Β’ Πέτρ. 3,10
3. Α’ Θεσ’. 5,3
4. Α’ Κορ. 3,13
5. Ιω. 15,26
6. Ιω. 14,26
7. Ιω. 16, 12-14
8. Ιω. 14, 15-16
9. Ιω. 14,17
10. Ιω. 14,21
11. Πρβ. Λουκ. 17,21
12. Λουκ. 18, 38-39
13. Πρβ. Ιω. 9,5
14. Πρβ. Α’ Θεσ’. 5,5
15. Πρβ. Ιω. 17,5
16. Ιω. 15,4
17. Πρβ. Α’ Κορ. 15, 49
18. Πρβ. Ιω. 17,22
19. Πρβ. Ιω. 3,4
20. Πρβ. Β’ Κορ. 4,16
21. Μ. Βασιλείου, Λόγος 13, Εις το Άγιον Βάπτισμα, 5, PG 31, 432D – 433A
22. Β’ Κορ. 5,17
23. Πρβ. Ιω. 1,5
24. Ησ’. 9,2. Ματθ. 4,16
25. Πρβ. Φιλιπ. 3,12
26. Πρβ. Α’ Κορ. 9,26
27. Ματθ. 7,7
28. Ματθ. 25,21
29. Πρβ. Α’ Θεσ’. 5,5
30. Αναφέρεται στην εξομολόγηση και τη συνακόλουθη πνευματική καθοδήγηση.
31. Πρβ. Κολ. 3,1
Από το βιβλίο: Αγίου Συμεών του Νέου Θεολόγου – Έργα (Νεοελληνική απόδοση).
Εκδόσεις: Περιβόλι της Παναγίας. Μάιος 2017
Η/Υ επιμέλεια Σοφίας Μερκούρη.
Παράβαλε και:
Λόγος ηθικός πέμπτος (Α’): «Γι’ αυτούς που νομίζουν ότι έχουν συναίσθημα μέσα τους το Άγιον Πνεύμα” – Αγίου Συμεών του νέου Θεολόγου.
Λόγος ηθικός πέμπτος (Β’): «Γι’ αυτούς που νομίζουν ότι έχουν συναίσθημα μέσα τους το Άγιον Πνεύμα” – Αγίου Συμεών του νέου Θεολόγου.
