Ακολούθως σας παραθέτουμε ηχογραφημένη ομιλία του π. Μακαρίου, Γέροντος της Ιεράς Μονής Κοιμήσεως της Θεοτόκου Κλειστών Αττικής, με θέμα: Η ελπίδα.
Πρόκειται για παραγωγή της
Ιεράς Μονής Κοιμήσεως της Θεοτόκου Κλειστών Αττικής.
Σχόλια εκ της Ιεράς Μονής για τις Πνευματικές Ομιλίες.
Ελευθερία επιλογής Το μεγάλο πλεονέκτημα των ομιλιών
Κάθε ομιλία είναι ένα ζωντανό κήρυγμα, όπου το παν εξαρτάται από τη θέληση του ακροατή˙ ο τόπος, ο χρόνος και ο τρόπος ακρόασης, το θέμα της ομιλίας εναπόκεινται στην προσωπική του επιλογή. Μπορεί να την ακούσει είτε μόνος είτε με άλλους, διακόπτοντας τη ροή του λόγου όποτε και όσο θέλει, επαναλαμβάνοντας η σχολιάζοντας κάτι που κέντρισε το ενδιαφέρον του, επιδιδόμενος και σε άλλες εργασίες, εξοικονομώντας πολύτιμο χρόνο, στο σπίτι, στην εξοχή, την ώρα του φαγητού, στο αυτοκίνητο, περπατώντας στο δρόμο η αναπαυόμενος, προτού κοιμηθεί κ.τ.λ. Η κασσέτα είναι πάντα στη διάθεσή του. Δεν χρειάζεται να υποβληθεί σε κόπο, έξοδα και σπατάλη χρόνου για να μετακινηθεί, δεν περιορίζεται από κοινωνικές υποχρεώσεις και τύπους, δεν αναγκάζεται να παρακολουθήσει την ομιλία από την αρχή ως το τέλος σαν πειθαρχημένος μαθητής. Αν πάλι κουραστεί, μπορεί να τη αναβάλει για άλλη φορά, χωρίς να ντρέπεται μήπως προσβάλλει τον ομιλητή. Αν είναι οπτικός τύπος, μπορεί κάλλιστα να απομαγνητοφωνήσει ο,τι θεωρεί αξιόλογο η
να συνδυάσει την ακρόαση του λόγου με την παράλληλη μελέτη σχετικού εντύπου.
Απλότητα ύφους
Σκοπός των ομιλιών δεν είναι ο εντυπωσιασμός του ακροατή δια της ρητορικής δεινότητας η τη στεγνή παράθεση ηθικοδιδακτικών αγιογραφικών και αγιοπατερικών χωρίων, αλλά η ψυχική ωφέλεια που προκύπτει από την αφομοίωση του πνεύματος των κειμένων και την προσαρμογή των θεμάτων στην ιδιαιτερότητα της εποχής μας.
Η μεγάλη απλότητα της διατύπωσης όχι μόνο δεν αδικεί τη βαθύτητα των νοημάτων, αλλά αντίθετα την αναδεικνύει καθιστώντας την προσιτή και κατανοητή σε όλους. Έτσι μπορεί να ωφεληθεί ο νέος και ο ηλικιωμένος, η πολυμέριμνη μητέρα, ο μαθητής, ο βιοπαλαιστής, ο φοιτητής, ο διανοούμενος… Χάρη στην αξιοποίηση των τεχνολογικών επιτευγμάτων για την πνευματική πρόοδο του ανθρώπου, ο λόγος του Θεού καταγράφεται και αναπαράγεται ζωντανός, μεταδίδοντας γνώση, πίστη, ελπίδα, θάρρος, παρηγοριά, σύνεση… Ανάλογα με τις ανάγκες του κάθε πιστού «τα πάντα γέγονε τοις πάσι, ίνα πάντως τινάς σώση» (= έγινε τα πάντα για όλους προκειμένου να σώσει με οποινδήποτε τρόπο κάποιους). (Α Κορ.Θ.22)
Ποιότητα ζωής Ψυχαγωγία
Ενα είδος προσευχής, κατά τον Άγιο Νικόδημο τον Αγιορείτη, είναι η μελέτη του Θείου Λόγου. Ακούγοντας κανείς μία ομιλία, αγιάζει την εργασία του εφ’ όσον βέβαια αυτή δεν απαιτεί ιδιαίτερη διανοητική δραστηριότητα χάρη στο φωτισμό του νου από τα υψηλά νοήματα. Με την ψυχή γαληνεμένη και το μυαλό πιο ξεκάθαρο, μπορούμε να επιτύχουμε πολύ περισσότερα απ’ ο,τι με την νευρικότητα, τη σύγχυση και τη βιασύνη. Οι κακοί λογισμοί πολλές φορές μας αποσυντονίζουν με δυσμενείς επιπτώσεις στην εργασία μας, όπως είναι οι σοβαρές παραλείψεις και τα ατυχήματα.
Η ηρεμία της ψυχής εξασφαλίζει όχι μόνο την επιτυχία ενός έργου, αλλά και τη βιολογική ισορροπία, την υγεία του σώματος. Αντί να φορτίζουμε το νευρικό μας σύστημα με τις συγκλονιστικές εικόνες και τα άσεμνα θεάματα της τηλεόρασης, αντί να αναστατωνόμαστε με τις προκατασκευασμένες ειδήσεις και τα υποσυνείδητα μηνύματα της μουσικής, αντί να συζητάμε νευρικά και μεγαλόφωνα πασχίζοντας μάταια να βρούμε λύση στα προβλήματα της καθημερινότητας, μπορούμε να μεταστοιχειώσουμε την ώρα του φαγητού σε ώρα προσευχής και δοξολογίας, ακούγοντας με σιωπηλή ιεροπρέπεια ένα λόγο για την αγάπη του Θεού, και μ’ αυτό το τρόπο να συνδυάζουμε ταυτόχρονα την τροφή του σώματος με την τρυφή του πνεύματος.
Όταν πάλι θέλουμε ν’ αναπαυθούμε αλλά ο νους στριφογυρίζει ακατάπαυστα στα προβλήματα της επομένης ημέρας, ας θυμηθούμε τον ευαγγελικό λόγο «Μη ουν μεριμνήσητε εις την αύριον, η γαρ αύριον μεριμνήσει τα εαυτής˙ αρκετόν τη ημέρα η κακία αυτής» κι ας μετατρέψουμε την αυπνία σε αγρυπνία ακούγοντας μία ομιλία. Χρησιμοποιώντας μάλιστα και τα ακουστικά, δεν θα ενοχλήσουμε κανένα ούτε και θα κουράσουμε τα μάτια μας, όπως θα γινόταν αν διαβάζαμε κάποιο βιβλίο.
Πολλές φορές καταφεύγουμε σε διάφορες μορφές διασκέδασης, για να ξεχάσουμε έστω και λίγο τη σκληρή πραγματικότητα. Ύστερα όμως συνειδητοποιούμε πως τα προβλήματα μας περιμένουν πάλι, ίσως και βασανιστικότερα. Ο λόγος του Θεού όχι μόνο δεν διασκεδάζει (διασκεδάζω = σκορπίζω) αλλά ψυχαγωγεί (ψυχαγωγώ = ψυχή + άγω), καλλιεργεί το πνεύμα, καταπραΰνει τις έγνοιες και παρέχει σοφές απαντήσεις στα ζητήματα που μας τυραννούν.
Από όσα προαναφέρθηκαν γίνεται φανερό ότι πολλές είναι οι δυνατότητες που παρέχει η μαγνητοφωνημένη ομιλία (σε κασσέτα η σε C.D.) κι ο καθένας μπορεί να τις αξιοποιήσει ανάλογα με τον τρόπο της ζωής του. Το σπουδαιότερο είναι ότι μας βοηθάει να εκμεταλλευτούμε τη σωτηριολογική αξία του χρόνου, να ωφεληθούμε πνευματικά με ευχάριστο και ξεκούραστο τρόπο, δραττόμενοι πολλών ευκαιριών, κερδίζοντας ακόμα και από δυσάρεστες, χρονοβόρες περιστάσεις, όπως είναι λόγου χάρη η κυκλοφοριακή συμφόρηση σε ώρες αιχμής, η εκνευριστική αναμονή του τραίνου, η υποχρεωτική παραμονή στο σπίτι η στο νοσοκομείο λόγω ασθένειας κ.τ.λ. Ακόμα κι όταν έχουμε παραλύσει από θλίψη και ακηδία, ακούγοντας και μόνο μια ομιλία μπορούμε να αντλήσουμε δύναμη και χαρά από τα λόγια του Χριστού και των Αγίων. Συμπερασματικά θα λέγαμε πως, εάν θέλουμε, μπορούμε να κερδίσουμε από το τίποτα, να δώσουμε πνευματική διάσταση στο χαμένο χρόνο, ν’ αναπτύξουμε περισσότερο την προσωπική μας σχέση με το Χριστό, να χαρίσουμε την τόσο ποθητή
«ποιότητα ζωής» στον εαυτό μας και στα αγαπημένα πρόσωπα του περιβάλλοντός μας.
Το ηλεκτρονικό βιβλίο
Τα αναμφίβολα προτερήματα των πνευματικών αναγνωσμάτων δεν αναιρούν την ανεκτίμητη αξία των πνευματικών ακουσμάτων. Οι φίλοι του βιβλίου ίσως αντιτείνουν ότι εμβαθύνουν περισσότερο διαβάζοντας παρά ακούγοντας. Ισχύει άραγε στην περίπτωσή μας αυτό; Στις ομιλίες αυτές συνενώνονται τα πλεονεκτήματα και της ανάγνωσης και της ακρόασης, επειδή ο ρυθμός της ομιλίας είναι αρκετά αργός ώστε ο νους να αφομοιώνει τις πληροφορίες, ενώ ταυτόχρονα γίνεται ανάγνωση όχι μόνον ενός κειμένου αλλά συνδυαστική παρουσίαση πολλαπλών κειμένων με παράλληλη ερμηνεία και διεξοδική εξέταση ζητημάτων που προκύπτουν από προσωπικές συναντήσεις συζητήσεις κι από τα υπαρκτά προβλήματα και τις ανησυχίες των ανθρώπων. Πρόκειται δηλαδή για μια πολυδιάστατη, ζωντανή ανάγνωση πνευματικών κειμένων, με σχόλια και παρατηρήσεις που ανταποκρίνονται στο σύγχρονο προβληματισμό. Μέσα σε μία ώρα συμπυκνώνεται η επίμοχθη μελέτη πολλών συγγραμμάτων και η πολυετής εμπειρία των διαπροσωπικών σχέσεων. Η μαγνητοφωνημένη ομιλία σε
C.D. ή σε κασσέτα είναι το ηλεκτρονικό βιβλίο που εξοικονομεί χρόνο και κόπο. Η απλή, μονοδιάστατη ανάγνωση ενός βιβλίου αντίθετα, σπάνια μπορεί να αποβεί τόσο γόνιμη, όσο η επεξεργασμένη μελέτη. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει πως η ομιλία αντικαθιστά το βιβλίο, αλλά μάλλον παίζει συμπληρωματικό, παράλληλο ρόλο στην πνευματική μας τροφοδότηση.
Ο γραπτός λόγος δεν διαθέτει την αμεσότητα, τη ζωντάνια του προφορικού λόγου. Πολλές φορές η οπτική εικόνα του κειμένου, μονότονη και ανιαρή, μας αποθαρρύνει˙ εγκαταλείπουμε το διάβασμα προτού καλάκαλά ξεκινήσουμε. Άλλοτε πάλι γυρίζουμε ανυπόμονα τις σελίδες κι όταν φτάσουμε στο τέλος, συνειδητοποιούμε ότι ελάχιστα ωφεληθήκαμε. Επηρεασμένοι από τον έντονο, αγχωτικό ρυθμό της ζωής, διαβάζουμε νευρικά, γρήγορα και επιπόλαια, ποσοτικά κι όχι ποιοτικά, με αποτέλεσμα να χάνουμε πολλές φορές το νόημα, την ουσία. Αντίθετα στην ομιλία, ο ομιλητής έχοντας ήδη μελετήσει το γραπτό κείμενο, αναλύει όχι μόνο εννοιολογικά τα θέματα αλλά και με τον ίδιο τον τόνο της φωνής. Στο γραπτό λόγο, αν μια φράση διαβαστεί με λανθασμένο τρόπο, μπορεί να μας οδηγήσει σε επικίνδυνες παρανοήσεις παρερμηνείες.
Το βιβλίο αντλεί ζωή και δύναμη από το νου και την καρδιά του αναγνώστη, απαιτεί την ενεργοποίηση μεγαλυτέρου δυναμικού. Αντίθετα η κασσέτα, προϋποθέτει βέβαια την προσοχή του ακροατή, είναι όμως πολύ πιο ξεκούραστη γιατί μεταδίδει ζωή και δύναμη μεταφέροντας ένα κομμάτι από την ψυχή του ομιλητή. Είναι μια ζωντανή παρουσία, μια συντροφιά. Ο ρυθμός που άλλοτε επιβραδύνεται, άλλοτε επιταχύνεται, οι παύσεις, η έκφραση, οι διακυμάνσεις της φωνής, η εναλλαγή του ύφους που μεταβαίνει από τη συγκίνηση και τη σοβαρότητα ως το χιούμορ και την απλότητα, είναι στοιχεία που διεγείρουν το ενδιαφέρον του ακροατή, ο οποίος μάλλον συμμετέχει παρά ακούει αδιάφορα και παθητικά το λόγο. Το βασικότερο ίσως γνώρισμα των ομιλιών είναι η πραότητα, η συγκαταβατικότητα, ο ήπιος τόνος της φωνής που ξεκουράζει ψυχικά σε αντίθεση με ορισμένα «φλογερά κηρύγματα» φορτισμένα από συναισθηματικές εξάρσεις και «ιερή αγανάκτηση»…
Η σιωπηλή ανάγνωση συνήθως ωφελεί μόνο τον αναγνώστη. Αν κατ’ εξαίρεση γίνει εκφώνως, αυτό είναι κοπιώδες. Με την ομιλία ωφελούνται πολλοί ακροατές. Ωφελούνται ακόμη και όσοι δεν επιθυμούν ή δεν μπορούν να διαβάσουν, λόγω κοπώσεως, γήρατος, ασθενικής οράσεως η τύφλωσης κ.τ.λ. Αν λοιπόν το βιβλίο συχνά γίνεται δώρο ως πολύτιμος σύμβουλος και σύντροφος της ζωής μας, πόσο μάλλον η κασσέτα η το C.D., όταν μάλιστα διατίθεται σε πολύ χαμηλή τιμή για την διάδοση του Θείου Λόγου και τη σωτηρία των ανθρώπων…