Του Οσίου Πατρός ημών Γρηγορίου του Θεολόγου – λόγος ΜΔ., επιτάφιος εις τον Μέγαν Βασίλειον, επίσκοπον Καισαρείας της Καππαδοκείας.

Δεύρο δη περιστάντες με, πας ο εκείνου χορός, όσοι του βήματος, και όσοι των κάτω˙ όσοι των ημετέρων, και όσοι των έξωθεν˙ την ευφημίαν μοι συνεργάζεσθε, άλλος άλλο τι των εκείνου καλών διηγούμενοι και ζητούντες: οι των θρόνων, τον νομοθέτην˙ οι της πολιτείας, τον πολιστήν˙ οι του δήμου, την ευταξίαν˙ οι περί λόγους, τον παιδευτήν˙ αι παρθένοι, τον νυμφαγωγόν˙ αι υπό ζυγόν, τον σωφρονιστήν˙ οι της ερημίας, τον πτερωτήν˙ οι της επιμιξίας, τον δικαστήν˙ οι της απλότητος, τον οδηγόν˙ οι της θεωρίας, τον θεολόγον˙ οι εν ευθυμία, τον χαλινόν˙ οι εν συμφοραίς, την παράκλησιν˙ την βακτηρίαν, η πολιά˙ την παιδαγωγίαν, η νεότης˙ η πενία, τον ποριστήν˙ η ευπορία, τον οικονόμον. Δοκούσί μοι και χήραι τον προστάτην επαινέσεσθαι˙ και ορφανοί, τον πατέρα˙ και πτωχοί, τον φιλόπτωχον˙ και τον φιλόξενον, οι ξένοι˙ και αδελφοί, τον φιλάδελφον˙ οι νοσούντες, τον ιατρόν, ήν βούλει νόσον και ιατρείαν˙ οι υγιαίνοντες, τον φύλακα της υγείας˙ οι πάντες, τον πάντα πάσι γενόμενον, ίνα κερδάνη τους πάντας ή πλείονας.
Ταύτα σοι παρ’ ημών, ώ Βασίλειε, της ηδίστης σοί ποτε γλώττης, και ομοτίμου, και ήλικος. Εί μεν της αξίας εγγύς, ση τούτο χάρις˙ σοί γαρ θαρρών, τον περί σου λόγον ενεστησάμην. Εί δε πόρρω και παρά πολύ της ελπίδος, τί χρή παθείν, και γήρα, και νόσω, και τω σω πόθω τετρυχωμένους; Πλήν και Θεώ φίλον το κατά δύναμιν. Συ δε ημάς εποπτεύοις άνωθεν, ώ θεία και ιερά κεφαλή, και τον δεδομένον ημίν παρά Θεού σκόλοπα της σαρκός, την ημετέραν παιδαγωγίαν, ή στήσαις ταις σεαυτού πρεσβείαις, ή πείσαις καρτερώς φέρειν˙ και τον πάντα βίον ημίν διεξάγοις προς το λυσιτελέστατον. Εί δε μετασταίημεν, δέξαιο κακείθεν ημάς ταις σεαυτού σκηναίς, ως αν αλλήλοις συζώντες, και συνεποπτεύοντες την αγίαν και μακαρίαν Τριάδα, καθαρώτερόν τε και τελεώτερον, ης νυν μετρίως δεδέγμεθα τας εμφάσεις, ενταύθα σταίημεν της εφέσεως, και ταύτην λάβοιμεν, ων πεπολεμήκαμεν και πεπολεμήμεθα, την αντίδοσιν. Σοι μεν ούν ούτος παρ’ ημών ο λόγος˙ ημάς δε τίς επαινέσεται μετά σε τον βίον απολείποντας; Εί και τι παράσχοιμεν επαίνου τοις λόγοις άξιον, εν Χριστώ Ιησού τω Κυρίω ημών, ώ η δόξα είς τους αιώνας. Αμήν.

Ελάτε τώρα γύρω μου όλος ο χορός εκείνου, οι κληρικοί και οι λαϊκοί, όσοι είσθε από τους ιδικούς μας και όσοι από τους έξω. Συνεργασθήτε μαζί μου εις τον έπαινόν του, διηγούμενος ο καθένας και κάποιαν άλλην από τας αρετάς του και αναζητώντας όσοι έχετε εξουσίαν τον νομοθέτην, όσοι είσθε από πολιτείας τον πολιστήν, οι προϊστάμενοι του δήμου την ευταξίαν, οι σχετικοί με τους λόγους τον διδάσκαλον, οι άγαμοι τον νυμφαγωγόν, αι έγγαμοι τον σύμβουλον, οι ερημικοί τον αναπτερωτήν, οι κοινωνικοί τον δικαστήν, οι αγράμματοι τον οδηγόν, οι θεωρητικοί τον θεολόγον, οι ευθυμούντες το χαλινάρι, όσοι πενθούν τον παρηγορητήν, οι γέροντες την βακτηρίαν, τον παιδαγωγόν η νεότης, η πενία τον προμηθευτήν, ο πλούτος τον οικονόμον. Καλόν είναι να επαινέσουν και αι χήραι τον προστάτην, οι ορφανοί τον πατέρα, οι πτωχοί τον φίλον τους, οι ξένοι τον φιλοξενητήν, τον αδελφόν των οι αδελφοί, οι άρρωστοι τον ιατρόν, όποια και να είναι νόσος και θεραπεία, οι υγιείς της υγείας τον φύλακα ˙ να αναζητήσουν όλοι αυτόν που γίνεται όλα εις όλους, δια να τους κερδίση όλους ή τους περισσοτέρους.
Αυτά έχεις από εμένα, Βασίλειε, την γλώσσαν την γλυκυτάτην κάποτε δια σε και ισότιμον και συνήλικον. Εάν επλησιάσαμεν την αξίαν σου, είναι τούτο ιδικόν σου χάρισμα. Εις εσένα έχων το θάρρος μου έστησα τον λόγον μου δια σε. Εάν όμως εστάθην πολύ πολύ μακρυά από ότι ήλπιζα, τι πρέπει να πάθω, βασανισμένος από τα γηρατειά, από την νόσον αλλά και από τον πόθον τον ιδικόν σου; Αλλά το κατά δύναμιν είναι αγαπητόν και εις τον Θεόν. Συ να μας παρακολουθής από ψηλά, θεϊκέ φίλε και σεβαστέ, και τον σκόλοπα της σαρκός που μας έδωσεν ο Θεός να μας παιδαγωγή, ή σταμάτησέ τον με τας πρεσβείας σου, ή κάνε μας να τον υπομένωμεν με δύναμιν. Όλη μας την ζωήν οδήγησέ την προς τον καλύτερον. Αυτός είναι ο λόγος ο ιδικός μας δια σένα. Εμάς όμως ποίος θα μας επαινέση όταν εγκαταλείψωμεν την ζωήν, έπειτα από εσένα; Αν βέβαια πραγματοποιήσωμεν κάτι τι άξιον επαίνου δια τον Ιησούν Χριστόν, τον Κύριόν μας, εις τον οποίον ανήκει η δόξα εις τους αιώνας. Αμήν.

Πατήστε εδώ για να «κατεβάσετε» ολόκληρο τον ιστορικότατο αυτό λόγο, δηλ. το πρωτότυπο του και το Νεοελληνικό κείμενο, σε rar μορφή.

Δημοσιεύθηκε στην Αγιολογικά - Πατερικά, Ιστορικά, Κυριακοδρόμιο (προσέγγιση στο Ευαγγέλιο και τον Απόστολο της Κυριακής και των Μεγάλων Εορτών), Λογοτεχνικά. Αποθηκεύστε τον μόνιμο σύνδεσμο.