Η Εκκλησία καταστολίζεται! Τη 8η του μηνός Σεπτεμβρίου, εορτάζει το γενέθλιον της υπεραγίας Δεσποίνης ημών Θεοτόκου, Και την παγκόσμιο χαρά ψάλλει ως εξής:
Η χάρις απάρχεται λαμπρώς καρπογονείν2•
Ο στερεώσας εν σοφία τούς ουρανούς, ουρανόν έμψυχον εαυτώ κατεσκεύασεν1•
Μαρία γαρ η θεόπαις πάντων των γεννηθέντων θεοπρεπώς υπερέλαμψεν1.
Οι Πατέρες της Εκκλησίας τοποθετούν την Παναγία στο κέντρο της ορθόδοξης ευσέβειας• και θεολογούν, τονίζοντας τη χριστολογική σημασία της Θεοτόκου. Ο άγιος Νικόλαος Καβάσιλας, όμως, με τη θεομητορική διδασκαλία του αναφέρεται κυρίως στην ανθρωπολογική πλευρά της. Κι αυτό γιατί ο ιερός συγγραφέας γράφει στην κρίσιμη καμπή του ΙΔ´ αιώνα, τότε που με την Αναγέννηση προβάλλεται ο χωρίς Χριστό Ανθρωπισμός. Αλλ’ ο σεμνός Καβάσιλας — πιστός στην ορθόδοξη βυζαντινή παράδοση — επηρεάζει βαθύτατα την εποχή του, αποκαλύπτοντας την ουτοπία του ανθρωποκεντρικού ουμανισμού, ενώ παράλληλα αντιπροσφέρει ως υπόδειγμα ανθρώπου την Παναγία.
Ανάμεσα στις ωραιότερες και πλουσιότερες σε δογματικό περιεχόμενο ομιλίες του είναι και αυτή, που αφορά στη Γεννηση της Θεοτόκου. Από τη ρωμαλέα σκέψη του «κυρού Νικολάου» απομονώνουμε κάποια τμήματα, που παρουσιάζουν την κόρη της Ναζαρέτ ως τον καθαρό καρπό της γης, το πιο λαμπρό αστέρι, τον οφθαλμό των ανθρώπων.
“Σημερα η γη έδωκε καθαρά τον καρπό της, ενώ όλο τον άλλο καιρό έδινε καρπούς γεμάτους από αγκάθια και τριβόλια, από τη συγκομιδή αυτή που προερχόταν από την αμαρτία.
Σημερα «όλοι οι άγγελοι του Θεού έψαλαν με φωνή κραταιή ύμνους και εγκώμια στον Κυριο τους», τόσο περισσότερο από τότε που στόλιζε τον ουρανό με το στεφάνι των αστέρων, όσο Αυτή που ανατέλλει σήμερα είναι υψηλότερη και λαμπρότερη από κάθε αστέρι, και για ολόκληρο τον κόσμο ωφελιμότερη.
Σημερα η τυφλωμένη φύση των ανθρώπων έλαβε διεισδυτικό οφθαλμό, την Παρθένο, δια του οποίου έφθασε να δει τα μεγαλεία αυτής εδώ της ημέρας³.”
Και αιτιολογεί ο Καβάσιλας τούς παραπάνω χαρακτηρισμούς της Κεχαριτωμένης:
“Γιατί, όπως μέσα σε ένα σώμα υπάρχουν πολλά μέρη και μέλη, κανένα όμως εκτός από το μάτι δεν έχει δημιουργηθεί για να βλέπει τον ήλιο, έτσι, από όλους τούς ανθρώπους που υπήρξαν ποτέ, μόνο στην Παρθένο δόθηκε απόλυτα το αληθινό Φως και δια μέσου Αυτής, δόθηκε σε όλους.
Γιατί, όπως ακριβώς από όλα τα σώματα μόνο δια μέσου του αέρος βλέπουμε καθαρά τον ήλιο — επειδή ο αέρας δεν βάζει μαζί με το φως τίποτε το δικό του μπροστά στα μάτια μας —, κατά τον ίδιο τρόπο και Εκείνη, τίποτε άλλο δεν είχε εκτός από καθαρότητα και από ο,τι ήταν κατ’ εξοχήν συγγενικό προς το πρώτο φως.
Γιατί η Παναγία «έρωτι Θεού και ρώμη λογισμού και γνώμης ευθύτητι και φρονήματος μεγέθει» έτρεψε σε φυγή κάθε αμαρτία κι έστησε τρόπαιο νίκης, τέτοιο, που δεν μπορεί με τίποτε να συγκριθεί. Και φανέρωσε τον άνθρωπο τέτοιον που αληθινά δημιουργήθηκε, φανέρωσε δε και τον Θεο, την άφατη σοφία και την απέραντη φιλανθρωπία Του. Ετσι Αυτόν που παρουσίασε έπειτα, αφού Τον περιέβαλε με ανθρώπινο σώμα, αισθητό στα μάτια όλων, Τον αποτύπωσε και Τον εικόνισε προηγουμένως με τα έργα Της επάνω στον Εαυτό της³.”
Σε μια προσευχητική αποστροφή προς «το Αγαλμα που συνεργάσθηκε με τον Τεχνίτη-Θεο» ικετεύουμε μαζί με τον ιερό συγγραφέα την Κυρία Θεοτόκο:
« Εσύ, Παναγία, που έγινες δώρο στον Θεο, αγίασε το θησαυροφυλάκιο των λόγων, την καρδιά μας, κι ανάδειξε τη χώρα της ψυχής, άγονη για κάθε κακό».
Κ. Μ.
1. Από τα ιδιόμελα του Εσπερινού της εορτής.
2. Από τούς αίνους του Ορθρου.
3. Τα αποσπάσματα είναι από το λόγο του
Ν. Καβάσιλα• «Εις την υπερένδοξον της Υπεραγίας Δεσποίνης ημών Θεοτόκου Γεννησιν», βλ. « Η Θεομήτωρ», μετάφραση Π. Νελλα.
Από το περιοδικό: «Η δράση μας», Σεπτέμβριος 2005.
Παράβαλε και:
08 Σεπτεμβρίου, η γέννησις της Υπεραγίας Θεοτόκου: Υμνολογική Εκλογή, Τα Λειτουργικά Αναγνώσματα της εορτής.
Αγίου Ρωμανού του μελωδού, Κοντάκιον – Εις την Γέννησιν της Υπεραγίας Θεοτόκου.
08 Σεπτεμβρίου, Το Γενέσιον της Υπεραγίας Θεοτόκου – π. Δημητρίου Μιχούδη.
Το μοναστήρι της Παναγίας των Καθαρών στην Ιθάκη – Πατρ. Θεοδοσίου Ι. Δενδρινού.
08 Σεπτεμβρίου, μνήμη και του Αγίου Νεομάρτυρος Αθανασίου του εκ Θεσσαλονίκης: Συναξάριον.
08 Σεπτεμβρίου, το Γενέσιον της Θεοτόκου – Ερμηνεία της εικόνος της εορτής.
Του Οσίου Πατρός ημών Φωτίου του μεγάλου – ομιλία εις το Γενέσιον της Υπεραγίας Θεοτόκου.
08 Σεπτεμβρίου, η γέννησις της Υπεραγίας Θεοτόκου – λόγος του Μακαριστού Διονυσίου Ψαριανού, Επισκ. Κοζάνης.
08 Σεπτεμβρίου, η γέννηση της Υπεραγίας Θεοτόκου – ηχογραφημένη ομιλία του Π. Ανανία Κουστένη (αρχείο ήχου, mp3).
