Ο Γεννάδιος από τη Μασσαλία μας πληροφορεί πως ο όσιος Ιωάννης ο Κασσιανός ήταν Σκύθης. Άλλοι όμως σύγχρονοι ερευνητές πιστεύουν, ότι μάλλον καταγόταν από τη Σκυθόπολη της Παλαιστίνης. Οι γονείς του, όπως μας πληροφορεί ο ίδιος ο όσιος, ήταν πολύ πιστοί και ευλαβείς και προφανώς και πολύ ευκατάστατοι, πράγμα που έδωσε τη δυνατότητα στον όσιό μας να πάρη μια πολύ επιμελημένη κλασσική μόρφωση, όπως φαίνεται από τα έργα του.
Πολύ νέος πήγε μαζί με τον αχώριστο και επιστήθιο φίλο του Γερμανό στη Βηθλεέμ και έμεινε εκεί σε κάποιο μοναστήρι, όπου ήρθε σε πρώτη επαφή με τον μοναχισμό. Φαίνεται πως εκεί έμαθε τη λατινική γλώσσα, που τη χρησιμοποίησε αργότερα στα έργα του, γιατί υπήρχαν τότε στη Βηθλεέμ πολλοί δυτικοί μοναχοί και η λατινική γλώσσα ήταν η επικρατέστερη εκεί. Τίποτε όμως δεν αποκλείει να την έμαθε, όταν ακόμα μορφωνόταν και γι’ αυτό την κατείχε και πολύ καλά. Επιθυμώντας να γνωρίση βαθύτερα το πνεύμα του μοναχισμού και να γευτή κατά βάθος και τη μυστική του ζωή, δεν άργησε να φύγη από την Βηθλεέμ μαζί με τον φίλο του Γερμανό στην Αίγυπτο, τη μητρόπολη τότε του μοναχισμού.
Στην Αίγυπτο έμεινε αρκετά χρόνια και συναντήθηκε εκεί με πολλούς και πολύ μεγάλους μοναχούς. Στα έργα του καταγράφει πνευματικές συζητήσεις που είχε μαζί τους. Στην Αίγυπτο ανακάλυψε τόσο αυτός όσο και ο φίλος του πόσο λίγο είχαν προχωρήσει στη μοναχική ζωή, της οποίας ούτε στο όνειρό τους είχαν φανταστεί τις μυστικές ομορφιές και το δυσανάβατο ύψος, παρά την ιδέα που είχαν ως τότε πως την ήξεραν καλά. Όσα καινούργια, ωραία και σημαντικά ανακάλυπταν εκεί ενθουσίαζαν τους δύο φίλους και μιλούσαν πολύ βαθειά στην καρδιά τους.
Οι ωριγενιστικές όμως ταραχές και η στάση του Θεοφίλου, Πατριάρχη της Αλεξάνδρειας, ανάγκασαν τους δύο φίλους να εγκαταλείψουν την Αίγυπτο και να καταφύγουν στην Κωνσταντινούπολη. Εκεί τους σκλάβωσε πραγματικά η ουρανομήκης μορφή του αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου, στον οποίο αφωσιώθηκαν και οι δύο με όλη τους την καρδιά. Ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος εκτιμώντας την αρετή και τη μόρφωσή τους τους χειροτόνησε, τον μεν Γερμανό πρεσβύτερο τον δε Ιωάννη διάκονο.
Όμως δεν μπόρεσαν να χαρούν για πολύ τη διαμονή τους στην Κωνσταντινούπολη. Η πολεμική που εξασκήθηκε από τον Θεόφιλο, Πατριάρχη Αλεξάνδρειας, και τον αυτοκράτορα Αρκάδιο εναντίον του αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου, που τον έστειλαν τελικά στην εξοντωτική γι’ αυτόν εξορία, αλλά και εναντίον όλων των φίλων του των αφωσιωμένων σ’ αυτόν, περιέλαβε και τους Γερμανό και Ιωάννη Κασσιανό. Αναγκάστηκαν και αυτοί να εγκαταλείψουν την Κωνσταντινούπολη, όπου δεν υπήρχε πια τόπος γι’ αυτούς. Ο πιστός στον Χρυσόστομο Κλήρος της Κωνσταντινουπόλεως ανέθεσε σ’ αυτούς την αποστολή να πάνε στη Ρώμη και να μιλήσουν στον Πάπα Ιννοκέντιο τον Α’ για την υπόθεση του αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου. Τους έδωσαν μάλιστα και γραπτή έκκληση για την υπόθεση του άδικα καταδικασμένου Πατριάρχη. Αυτό έγινε γύρω στα 405 μ. Χ.
Στη Ρώμη έμεινε αρκετό διάστημα ο όσιός μας. Φαίνεται πως ο φίλος του πέθανε εκεί κατά την περίοδο εκείνη, γιατί δεν κάνει πια λόγο γι’ αυτόν από τότε. Στη Ρώμη γνωρίστηκε ο όσιος Ιωάννης με τον μέλλοντα πάπα της Ρώμης Λέοντα και συνδέθηκε μαζί του με στενή φιλία. Ο Λέων τότε πρέπει να ήταν πολύ νέος, γιατί η γέννησή του υπολογίζεται γύρω στα 390 μ. Χ. Στη Ρώμη πρέπει να έγινε και η χειροτονία του αγίου Ιωάννου του Κασσιανού σε πρεσβύτερο.
Γύρω στα 415 μ. Χ. πήγε ο άγιος στη Μασσαλία, όπου ίδρυσε ένα ανδρικό και ένα γυναικείο μοναστήρι. Τα μοναστήρια εξελίχθηκαν πολύ καλά και έγιναν κέντρα μεγάλης πνευματικής ακτινοβολίας. Το γεγονός δε, ότι ο άγιός μας είχε τόσο πολλή και πραγματικά ανεκτίμητη πείρα μοναχικής ζωής και γνώσεις όσο λίγοι τότε για τον σύγχρονό του μοναχισμό, προ πάντων της Αιγύπτου, που τον γνώρισε από πρώτο χέρι, τον επέβαλαν στα πνευματικά περιβάλλοντα που βρέθηκε. Δεν άργησαν γι’ αυτό να του ζητήσουν να καταθέση και σε γραπτά κείμενα όλα όσα γνώριζε. Έτσι κατά παράκληση του επισκόπου του Άπτ. Κάστορος έγραψε βασικά δύο έργα:
α) Περί των κοινοβιακών θεσμών και της θεραπείας των οκτώ θανασίμων κακιών. Το κείμενο που μεταφράζεται εδώ αναφέρεται ακριβώς σ’ αυτές τις κακίες.
β) Διαλέξεις Πατέρων, σε εικοσιτέσσερα βιβλία. Στο έργο αυτό περιλαμβάνει συζητήσεις πνευματικές με διάφορους επιφανείς Πατέρες της Σκήτεως, της Θηβαΐδος και του Δέλτα του Νείλου.
Ο άγιος Ιωάννης ο Κασσιανός είναι άγιος της Ανατολικής Ορθοδόξου Εκκλησίας και η μνήμη του γιορτάζεται στις 29 Φεβρουαρίου. Στη Δύση τιμάται ως άγιος μόνο στη Νότιο Γαλλία.
Το έργο του οσίου Ιωάννου του Κασσιανού το διακρίνει ισορροπία και μειλιχιότητα, διάκριση και «πραΰτης σοφίας» πράγματα που χαρακτηρίζουν γενικά και τους μεγάλους Πατέρες της Ερήμου, των οποίων υπήρξε και μαθητής. Διαβάζοντας κανένας όσα έγραψε ο άγιος οικοδομείται και βοηθιέται στην με ηρεμία και γαλήνη αντιμετώπιση πνευματικών θεμάτων βασικών στη ζωή του μοναχού και γενικά κάθε πιστού. Και όλα αυτά, γιατί ο ίδιος ο άγιος ήταν πολύ «διακριτικός» και απέφευγε τα άκρα και τις υπερβολές.
Ο τρόπος που μ’ αυτόν γράφει ο άγιος Ιωάννης ο Κασσιανός τον καθιστά επίκαιρον, γιατί ο αναγνώστης δεν τον αισθάνεται ως πνευματικόν συγγραφέα κάποιας μακρινής εποχής, αλλά της σημερινής. Έτσι εξηγείται και το ενδιαφέρον που υπάρχει σήμερα στη Δύση γι’ αυτόν και οι πολυάριθμες μελέτες που γράφονται σήμερα για το έργο του. Θα ήταν μάλιστα ευχής έργο να κυκλοφορήσουν και τα άλλα έργα του αγίου Ιωάννου του Κασσιανού στην ελληνική – είναι γραμμένα στα λατινικά – γιατί πολλά έχουν να προσφέρουν με τον τρόπο τους.
ΛΟΓΟΣ ΤΟΥ ΟΣΙΟΥ ΠΑΤΡΟΣ ΜΑΣ
ΚΑΣΣΙΑΝΟΥ ΤΟΥ ΡΩΜΑΙΟΥ
ΣΤΑΛΜΕΝΟΣ ΣΤΟΝ ΕΠΙΣΚΟΠΟ ΚΑΣΤΟΡΑ
ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΟΧΤΩ ΛΟΓΙΣΜΟΥΣ ΤΗΣ ΚΑΚΙΑΣ
Μετά τον «Λόγο περί Κοινοβίων», που έγραψα, επιχειρώ πάλι, με το θάρρος που μου δίνουν οι ευχές σας, να γράψω για τους λογισμούς των οκτώ κακιών, δηλαδή για: την γαστριμαργία, την πορνεία, την φιλαργυρία, την οργή, τη λύπη, την ακηδία, την κενοδοξία και την υπερηφάνεια…
