Γιατί να περιττολογώ; Και αυτό μόνο, δηλαδή, το να φαντάζεσαι και να σχηματίζης στο νου σου τον σωματικό χαρακτήρα και το κάλλος του θείου προσώπου του Ιησού, θα σου προξενήση ανέκφραστη ηδονή, έτσι ώστε να λες ενθουσιασμένος: «Σωτήρα μου, είσαι όλος γλυκύτητα˙ όλος επιθυμία και έφεσι˙ όλος ακόρεστος όλος κάλλος φοβερό». Και: «Με έθελξες με πόθο Χριστέ και με μετέβαλλες στο θείο σου έρωτα»˙ και «Ποιός θα μας χωρίσει από την αγάπη του Χριστού; Θλίψις ή στενοχώρια; Ή διωγμός, ή πείνα; Ή γύμνια; Ή κίνδυνος; Ή μάχαιρα;» (Ρωμ. 8, 35) και εκείνο που λέει η νύφη του Άσματος: «Μήπως είδατε αυτόν που αγάπησε η ψυχή μου; (Άσμ. 3,3) και άλλα παρόμοια ερωτικά.
Το να φαντάζεσαι, λέγω, εκείνους τους οφθαλμούς του Ιησού, τους καθαρούς και ήρεμους και γλυκυτάτους, την ευθεία μύτη, το υπόξανθο και χρυσαφένιο μαζί στα μαλλιά και στα γένια του, το μεγάλο και ιλαρό μέτωπό του, το ανάμεικτο χρώμα και το ήμερο και βασιλικό συνάμα του προσώπου του˙ και ακόμη τα ωραία δάκτυλα και τα δίχως ελαττώματα χέρια του, το μέτριο ανάστημα του σώματός του και γενικά την όλη συμμετρία και χάρι που έλαμπε σε όλα τα θεία μέλη του τόσο, ώστε όπως έγραφε εκείνος ο ηγεμόνας ο Λέντουλος, στην γερουσία της Ρώμης, ο οποίος αξιώθηκε να δη τον Κύριο ζωντανό στην Ιερουσαλήμ,1 δεν φάνηκε ακόμη άλλος άνθρωπος ωραιότερος του Ιησού στη γη˙ και αυτό προβλέποντας ο Δαβίδ ανεφώνησε: «Είσαι ο ωραιότερος από τους υιούς των ανθρώπων» (Ψαλμ. 44,3) και αυτό ο Ακύλας το απέδωσε έτσι: «Με ασύγκριτη ωραιότητα καλλωπίσθηκες σε σύγκρισι με τους υιούς των ανθρώπων»˙ αλλά και η νύφη του άσματος λέει ερωτικά προς αυτόν: «Πόσο όμορφος που είσαι, αγαπημένε μου, και ζηλευτός!» (Άσμα 1, 16).
Γι’ αυτό και ο λαός όταν τον έβλεπε δεν τον χόρταινε και δεν ήθελε να απομακρυνθή από την θέα του, όπως λέει ο θείος Χρυσόστομος ερμηνεύοντας το: «Επειδή ο Ιησούς είδε πολύ κόσμο γύρω του, έδωσε εντολή να περάσουν στην αντικρινή όχθη» (Ματθ. 8, 18): «Και γιατί ήταν προσηλωμένοι σε αυτόν, αγαπώντάς τον και ήθελαν συνέχεια να το βλέπουν. Γιατί ποιός θα μπορούσε να απομακρυνθή με αυτά τα θαυμαστά που έκανε; Ποιός δεν θα θέλησε να δη απλώς το πρόσωπο και το στόμα που έλεγε αυτά; Γιατί δεν ήταν θαυμαστός μόνο όταν έκανε τα θαύματα, αλλά μόνο που βλεπόταν, ήταν γεμάτος χάρι˙ και αυτό δηλώνοντας ο προφήτης έλεγε: «Είναι ο ωραιότερος από τους υιούς των ανθρώπων» (Παρά την Σειρ. του κατά Ματθ.). Και αν τότε που φορούσε το φθαρτό σώμα ήταν τόσο ωραίος ο γλυκύτατος Ιησούς, πόσο περισσότερο τώρα που έγινε άφθαρτος, που δοξάσθηκε και που λάμπει το θείο του πρόσωπο στον ουρανό χιλιάδες φορές περισσότερο από τον ήλιο;2
Τόπος των πνευματικών ηδονών είναι η θεωρία των προσόντων του Θεού.
Έκτος και τελευταίος τόπος των πνευματικών ηδονών του νου, είναι η θεωρία όσων αναφέρονται γύρω από τον Θεό φυσικώς και αιωνίως, τα οποία η Αγία Γραφή τα ονομάζει αρετές του Θεού˙ (Δεν θα δώσω τις αρετές μου σε άλλον» (Ησ’. 42, 8) και «Κάλυψε τους ουρανούς η αρετή του» (Αββακ. 3,3)˙ ενώ οι παλαιότεροι θεολόγοι και Άγιοι τα ονομάζουν φυσικά ιδιώματα του Θεού και φυσικές και ουσιώδεις δυνάμεις του Θεού και άκτιστες ενέργειες˙ ενώ ο Διονύσιος ο Αρεοπαγίτης ονομάζει τις αιτίες των πάντων προσόδους και αποκαλυπτικές θεωνυμίες της πρόνοιας και μετοχές και αυτομετοχές των όντων και θεία δώρα και ενωμένη θεολογία, ώστε να υμνήται συνολικά η θεότητα των τριών θεαρχικών υποστάσεων και όχι κατά μέρος, να ανατίθεται σαν σε μία υπερενωμένη εναδικά (περί θείων ονομάτων κεφ’ β’). Και οι νεώτεροι θεολόγοι τα ονομάζουν πιο απλά προσόντα και τελειότητες του Θεού.
Ο νους λοιπόν ανεβαίνοντας πάνω από αυτήν την υδρόγειο σφαίρα, διασχίζοντας τον αέρα, υπερβαίνοντας τον ουρανό, διαπερνώντας τους φωστήρες και τους πλανήτες και όλη την πολύαστρη σφαίρα, ανεβαίνοντας πάνω και από αυτές τις αγγελικές και υπερκόσμιες δυνάμεις και βγαίνοντας έξω από όλον τον αισθητό και νοητό κόσμο, αλλά και από αυτούς ακόμη τους πνευματικούς και αφηρημένους λόγους, που αναφέρονται στον κόσμο, θεωρεί την ασύγχυτη Μονάδα και αδιαίρετη Τριάδα. Το πρώτο δηλαδή και καθαρότατο και απλούστατο ΟΝ˙ την αρχή των αρχών και αιτία των αιτιών˙ το απόρρητο και υπεράνω ευρισκόμενο ΕΝ˙ αυτόν που είναι ένα, και τρία, ΘΕΟΝ˙ και τον θεωρεί όχι μόνο σχετικά, ως δημιουργό, κτίστη και αίτιο της δημιουργίας του παντός, αλλά μάλλον άσχετα και απόλυτα και καθ’ εαυτό, «ως φύσι σταθερά, άτρεπτη, αναλλοίωτη, απαθή, απλή ασύνθετη, αδιαίρετη, φως απλησίαστο, δύναμι απερίγραπτη, μέγεθος απεριόριστο, δόξα που απαστράπτει, αγαθότητα αξιοπόθητη, ομορφιά ανυπέρβλητη και που προσβάλλει δυνατά την πληγωμένη ψυχή, δεν μπορεί
όμως να εκφρασθή επάξια με τον λόγο», όπως λέει ο μέγας Βασίλειος (Λόγ. περί πίστεως).
Και για να μιλήσω απλά, ο νους με τους σταθερούς, νοερούς και οξύτατους οφθαλμούς του βλέπει τον Θεό ως υπερούσιο ήλιο, που αποπάλλει, δηλαδή εκπέμπει τις συναΐδιες τελειότητές του και τα πολυθρύλλητα και άκτιστα προσόντα του και φυσικά του ιδιώματα.
Μπαίνοντας λοιπόν ο νους μέσω της πίστεως και της διδασκαλίας των Γραφών και της χειραγωγήσεως των θείων Πατέρων, στους λόγους και τη θεωρία αυτών των φυσικών τελειοτήτων του Θεού και των παγκάλων ιδιωμάτων του, δεν λαμβάνει μόνο χαρά και ηδονή, αλλά για να το πω έτσι, ολόκληρος γίνεται αμέσως χαρά και ηδονή και νομίζει ότι κολυμπά σε έναν ωκεανό αγαλλιάσεως. Γιατί από τη μία μεριά βλέπει την βασιλεία του Θεού, η οποία δεν υπολογίζεται με αιώνες και χρόνια, αλλά είναι άναρχη και ατελεύτητη, υπεράνω όλων των αιώνων και των χρόνων˙ γιατί λέει: «Ο Κύριος που βασιλεύει αιώνια και επί τον αιώνα και ακόμη περισσότερο» (Εξ. 15, 17), το οποίο ερμηνεύοντάς το ο θεοφόρος Μάξιμος λέγει: «Δεν επιτρέπεται να πούμε ότι έχει λάβει αρχή η βασιλεία του Θεού ή ότι αναφαίνεται από τους αιώνες ή τους χρόνους» (κεφ. της β’ εκατοντ. Των θεολογ.)˙ από την άλλη μεριά βλέπει τη μεγαλωσύνη του, η οποία δεν έχει όρια, αλλά είναι απεριόριστη και άβατη στον νου˙ «Μέγας είσαι Κύριε και άξιος να υμνήσαι και στην μεγαλωσύνη σου δεν
υπάρχει όριο» (Ψαλμ. 144, 3).
Από τη μια βλέπει την παντοδυναμία του, που παρήγαγε όλα τα όντα και μπορεί να δημιουργήση άπειρους κόσμους σε μία στιγμή˙ και από την άλλη, τη διδακτική σοφία των όντων του, σύμφωνα με την οποία τα πάντα τα γνώρισε πριν από τον χρόνο και δημιούργησε στον χρόνο˙ και από τη μία βλέπει τη θεία δικαιοσύνη, με την οποία ώρισε για όλα τα όντα μέτρα και όρια που δεν μπορούν να τα υπερβούν και από την άλλη, την παντελή και περιεκτική όλων των θείων τελειοτήτων και όλων των προόδων του αιτίου των πάντων, την ολοφάνερη αγαθότητα του Θεού, όπως την ονομάζει ο Διονύσιος ο Αρεοπαγίτης (περί θείων ονομάτων, κεφ. γ’), από τα όντα και με την οποία τα διατηρεί στην ζωή. Και εν συντομία, βλέπει τις φυσικές δυνάμεις και τελειότητες του Θεού, όλες άπειρες και άρρητες ως προς το μέγεθος, όλες αναρίθμητες ως προς το πλήθος, κατά τον μέγα Βασίλειο (Κεφ. ιθ’ των περί του αγίου Πνεύματος), όλες ακατάληπτες στην νόησι, όλες άκτιστες ως προς την ύπαρξι˙ όλες πάγκαλες στην θέα, όλες πανταχού παρούσες και πάνω από το παν κατά τόπο˙
και βλέποντας αυτές, όπως κάποτε το δίκτυ των Αποστόλων, όταν έπιασε τα πολλά ψάρια κινδύνευσε να σχισθή˙ έτσι και ο νους από τη θεωρία των τόσων πολλών και μεγάλων προσόντων του Θεού και από τη χαρά και την ηδονή αυτής της θεωρίας, κινδυνεύει να διασχισθή και να γίνη εκτός εαυτού.
Υποσημειώσεις.
1. Για την επιστολή που έγραψε ο Λέντουλος στη Γερουσία της Ρώμης για τον ωραιότατο χαρακτήρα του Ιησού, βλέπε στο τέλος του Αοράτου Πολέμου.
2. Γι’ αυτό και ο θείος Χρυσόστομος παρακινεί με την εύλαλη γλώσσα του όλους εμάς να φροντίζουμε και με κάθε τρόπο να προσπαθούμε μόνο για να πετύχουμε τη γλυκύτητα θέα του δοξασμένου, του ωραιότατου και μυριοπόθητου εκείνου προσώπου του θείου Ιησού, λέγοντας τα εξής: «Λοιπόν, ας κάνουμε τα πάντα, ώστε να δούμε εκείνο το θαυμαστό πρόσωπο. Γιατί αν τώρα ακούγοντας γι’ αυτό καιγόμαστε τόσο και επιθυμούμε να είχαμε υπάρξει εκείνες τις ημέρες που βρισκόταν στη γη και να ακούσουμε την φωνή του και να δούμε την όψι του και να πλησιάσουμε να τον αγγίξουμε και να τον υπηρετήσουμε˙ σκέψου πόσο σπουδαίο είναι να τον δούμε όχι στο θνητό σώμα, ούτε να πράττη τα ανθρώπινα, αλλά να δορυφορήται από αγγέλους και αυτοί να είναι εντελώς αμόλυντοι και εκείνον να βλέπουμε και να απολαμβάνουμε και την άλλη ευημερία που ξεπερνά κάθε λόγο. Γι’ αυτό λοιπόν παρακαλώ πάντα να πράττουμε έτσι ώστε να μην εκπέσουμε από την τόση του δόξα. Γιατί δεν είναι δύσκολο αν το θελήσουμε, ούτε φορτικό αν προσέχουμε» (Εις το κατά Ιωάννην, ομιλία πδ’).
Γιατί το να στερηθή κάποιος εκείνη την πολυπόθητη θεωρία του ωραιώτατου, ηλιοστάλακτου και παγκάλου προσώπου του Ιησού, αυτό είναι στ’ αλήθεια χειρότερο μυρίων κολάσεων, σύμφωνα πάλι με τον Χρυσόστομο, που λέει: «Και αν ακόμη αναφέρης μύριες γέεννες, δεν θα πης τίποτε σαν αυτό, δηλαδή να δης το πρόσωπο το ήρεμο και πράο και τον γαλήνιο οφθαλμό, να μην ανέχεται να μας βλέπη» (ομιλ. κδ’ εις το κατά Ματθ.). Για αυτό και ο ιερός Αυγουστίνος, λαβωμένος καθώς ήταν από την ωραιότητα του Ιησού έλεγε: «Ώ, ψυχή μου, αν κάθε μέρα υποφέρουμε αυτή την γέεννα της κολάσεως μόνο για να δούμε τη δόξα του και πάλι τίποτε άξιο δεν υποφέραμε, για να απολαύσουμε τόσο μεγάλο καλό και τέτοια δόξα» (εγχειρίδιο κεφ. ιε’). Και πώς δεν υπερβαίνει κάθε κόλασι, το να στερηθή κανείς το υπέρλαμπρο και μακαριώτατο πρόσωπο του Ιησού, το οποίο πρόκειται να είναι το υπέρτατο αντικείμενο όλης της απόλαυσης των μακαρίων αγγέλων και ανθρώπων; Και το οποίο πρόκειται να λάμψη τόσο πολύ στη Δευτέρα παρουσία, ώστε όπως ο αισθητός ήλιος όταν φανή
στον ορίζοντα απορροφά όλο το φως των αστεριών και τα κάνει να μην φαίνωνται καθόλου˙ έτσι και το ηλιόμορφο πρόσωπο του Ιησού θα απορροφήση τότε όλα τα φώτα των δικαίων, οι οποίο πρόκειται να λάμψουν όπως ο ήλιος, σύμφωνα με την υπόσχεσι του Κυρίου (Ματθ. 13, 43) ώστε να κρύβωνται σαν αστέρια και να μην φαίνωνται όταν συγκριθούν με αυτόν.
Από το βιβλίο: Συμβουλευτικό Εγχειρίδιο ή περί φυλακής των πέντε αισθήσεων, του Αγίου Νικοδήμου του Αγιορείτου.
Εκδότης: Συνοδία Σπυρίδωνος Ιερομονάχου, Νέα Σκήτη, Αγίου Ορους. Μάιος 2013. Επιμέλεια: Ιερομόναχος Βενέδικτος (Αγιορείτης).
Η/Υ επιμέλεια: Σοφίας Μερκούρη.
