Τί σημαίνει ανανέωση μέσα στην Εκκλησία; – Πρωτοπρ. Γεωργίου Μεταλληνού (κείμενο και αρχείο ήχου, mp3).

Ακούστε το επόμενο κείμενο, όπως αυτό “δημοσιεύθηκε” στο 127-ο τεύχος (Ιανουαρίου – Φεβρουαρίου του 2011) του ηχητικού περιοδικού μας, Ορθόδοξη Πορεία.

Τί σημαίνει ανανέωση μέσα στην Εκκλησία; – Πρωτοπρ. Γεωργίου Μεταλληνού.mp3

ΟΥΣΙΑ ΤΗΣ ΑΝΑΝΕΩΣΕΩΣ

1. Αίτημα των καιρών

Ο λόγος για ανανέωση «μέσα στην Εκκλησία» έφθασε στο κατακόρυφο τα τελευταία χρόνια. Στις ραγδαίες εξελίξεις της εποχής μας βλέπει κανείς και την Εκκλησία ως ένα κοσμικό μέγεθος (κοινωνική ομάδα), που πρέπει και αυτή να δεχθεί όλες τις με­θόδους βελτιώσεως και προόδου. Από την εποχή της Β’ Βατικανής (1962-65) ο όρος «Aggiornamento» (= εκσυγχρονισμός) έγινε το πιο συνηθισμένο σύνθημα στη ζωή του δυτικού Χριστιανισμού.
Είναι πράγματι αλήθεια, ότι πολύ συχνά οι παρα­δοσιακές μας μέθοδοι στο χώρο της εκκλησιαστικής ιεραποστολής, φαίνονται ανίκανες να δώσουν τους α­ναμενόμενους καρπούς. Έτσι δημιουργείται η εντύ­πωση ότι χρειαζόμαστε μια θεμελιακή ανανέωση «της Εκκλησίας», για να έχουμε στο έργο μας κάποια ε­πιτυχία. Πρέπει, λοιπόν, να απαντήσουμε στα ακό­λουθα θεμελιακά ερωτήματα:

α. Τί είναι αυτό, που μπορεί ν’ αλλάξει μέσα στην Εκκλησία;
β. Πώς νοεί­ται θεολογικά η ανανέωση; και
γ. τί μπορεί να θεω­ρηθεί ως γνήσια ανανεωτική διαδικασία;

2. Εκκλησία και ανανέωση

Είναι γνωστό, ότι η Εκκλησία δεν μπορεί να ορι­σθεί με απόλυτη ακρίβεια. Ξέρουμε όμως, ότι δεν εί­ναι ένα κοσμικό μέγεθος, αλλά θεανθρώπινη πραγ­ματικότητα, που μόνο εμπειρικά, υπαρξιακά, με την χάρη του Θεού και την μετοχή στη ζωή της, είναι δυνατό να «γνωρισθεί» από τον άνθρωπο. Η Εκκλησία είναι μυστήριο, αγιοτριαδική ζωή – κοινωνία μέ­σα στον κόσμο. Η αρχή της βρίσκεται «προ πάντων των χρόνων», στην αιώνια θέληση του Τριαδικού Θεού.

«Εφυτεύθη» όμως η Εκκλησία στον κόσμο (αγ. Ειρηναίος), για να μπορεί να σώζεται ο κόσμος μέσα σ’ αυτήν. Ζει, λοιπόν, στον κόσμο ως συγκεκριμένη θεανθρώπινη πραγματικότητα, που πραγματώνεται εν τόπω και χρόνω, εδώ και τώρα. Σώζει δε τον κόσμο όχι με κοσμικά μέσα, αλλά με τη θεία Χάρη, που κατέχει. Ο μόνος τρόπος, με τον οποίο η Εκκλησία μπορεί να βοηθήσει τον κόσμο, είναι η πρόσληψη απ’ αυτήν του γύρω της κόσμου και η ενσωμάτωση του κόσμου στον Χριστό, την Κεφαλή
της. Γιατί μόνο με­τέχοντας στη ζωή του Χριστού, μπορούμε να σωθούμε και να ελευθερωθούμε από τον θάνατο. Σωτηρία εί­ναι η ίδια η ενσωμάτωση στην Εκκλησία, η εκκλησιοποίηση (όχι κληρικοποίηση!), δηλ. η «ενχρίστωση» του κόσμου.

Στην Εκκλησία, άρα, συνυπάρχουν δύο στοιχεία: το άκτιστο και το κτιστό, το άχρονο και το χρονικό, το θείο και το ανθρώπινο. Το πρώτο είναι αυτό που σώζει και αγιάζει΄ το δεύτερο αυτό που σώζεται και αγιάζεται. Το θείο στοιχείο είναι φυσικά αμετάβλητο. Αν έπρεπε και αυτό να μεταβάλλεται, τότε δε θα είχε ο κόσμος σε κάθε εποχή την ίδια δυνατότητα και βεβαιότητα σωτηρίας. Επειδή όμως το ανθρώπι­νο στοιχείο στην Εκκλησία δεν σώζεται ασυνείδητα και μαγικά, αλλά συνειδητά, με την «συνεργεία του», μπορεί κανείς να κάνει λόγο για μια συνεχή ανανέω­ση, όχι όμως «της Εκκλησίας», αλλά των «εν τη Εκ­κλησία», δηλ. της ζωής των πιστών, του ανθρώπινου στοιχείου της Εκκλησίας.

Τούτο συμβαίνει, γιατί η Εκκλησία έχει δύο πλευρές. Είναι «Εκκλησία του Θεού», που αποτελεί­ται όμως (και) από ανθρώπους, και μάλιστα ευπρό­σβλητους από την αμαρτία. Ζει μέσα στον τόπο και χρόνο, και συνιστά όχι μόνο θεία πραγματικότητα, αλλά και ιστορικό μέγεθος, και έτσι, όσο είναι μέσα στον κόσμο, δεν φθάνει ποτέ την τελειότητα της «βα­σιλείας των ουρανών», αλλά μένει «αρραβών της μελλούσης κληρονομίας, η απαρχή των αιωνίων αγα­θών» (Λειτουργία Μ. Βασιλείου, ευχή της Αναφο­ράς).

Η Ορθοδοξία όμως δεν ομιλεί για ανανέωση της ίδιας της Εκκλησίας, ή της ζωής της Εκκλησίας, διό­τι η Εκκλησία μένει πάντα νέα «εν Χριστώ», και η ζωή της Εκκλησίας είναι η ίδια η ζωή του Χριστού (Χριστοζωή). Ό,τι υπάρχει αυθεντικά μέσα στην Εκ­κλησία, ζει εν Χριστώ, και συνεπώς είναι «καινή κτίσις», που δεν χρειάζεται καμιά ανανέωση (πρβλ. Εφεσ. 5, 27). Εκείνο που μπορεί να μας παλαιώσει, εί­ναι η αμαρτία, γιατί μας οδηγεί στη φθορά του θανά­του. Έτσι, εν χριστιανική εννοία, ανανέωση σημαίνει την συνεχή απελευθέρωση μας από την τυραννία της αμαρτίας. Επειδή δε μέσα στην Εκκλησία αυτή η δυνατότητα προσφέρεται συνεχώς, με τον πνευματικό αγώνα και με τα άγια Μυστήρια και την μέσω αυτών ενεργούσα θεία και άκτιστη χάρη, η αμαρτία —η πη­γή της φθοράς και παλαιώσεώς μας— δεν είναι παρά ένα απλό συμβεβηκός, επεισόδιο θεραπεύσιμο, που κάθε στιγμή της ζωής μας μπορεί να υπερβαθεί. Αυτό σημαίνουν τα λόγια του Αποστόλου Παύλου: «ανανεούσθε δε τω πνεύματι του νοός υμών και ενδύσασθε τον καινόν άνθρωπον, τον κατά Θεόν κτισθέντα, εν δικαιοσύνη και οσιότητι και αληθεία» (Εφεσ. 4, 23-24).

Υπ’ αυτή την προϋπόθεση, όσο κανείς είναι «εν Χριστώ», είναι «καινός άνθρωπος», και δεν χρειάζε­ται καμιά ανανέωση. Το μόνο, άρα, που όλοι μας, ως το ανθρώπινο στοιχείο του Σώματος του Χριστού, χρειαζόμασθε στη ζωή μας, είναι μια συνεχής επι­στροφή στην εν Χριστώ αλήθεια, από την οποία απομακρυνόμασθε με την κάθε λογής αμαρτία μας. Και εδώ πρέπει να υπενθυμίσω, πως και η αίρεση είναι αμαρτία! Η επιστροφή αυτή είναι μια διαδικασία, που συμβαίνει συνεχώς εντός της Εκκλησίας, και που μπορούμε να την ονομάσουμε «ανανεωτική δια­δικασία». Επομένως η ανανέωση συνίσταται στην διαρκή επανένωσή μας με τον Χριστό, την πηγή της καινής ζωής μας. Νέο είναι αυτό, που μένει (σταθε­ρά) στο Χριστό (2 Κορ. 5, 17. Εφεσ. 4, 22 ε.). Το να είναι κανείς «καινή κτίσις» σημαίνει να υπάρχει εν Χριστώ και να ζει εν Αυτώ.

Υπάρχει, άρα, ουσιαστική διαφορά στον τρόπο, με τον οποίο κόσμος και Εκκλησία εννοούν και χρη­σιμοποιούν τον όρο «ανανέωση». Για τον κόσμο το «νέο» είναι χρονική κατηγορία. Για την Εκκλησία, όμως είναι ποιοτική και πνευματική κατηγορία. Στην «σημαντική» του κόσμου το «νέο» έχει σχετική σημα­σία. Παίρνει κάθε φορά τη θέση κάποιου άλλου, για να αντικατασταθεί και αυτό με τη σειρά του από κά­ποιο άλλο, γιατί τίποτε σ’ αυτόν τον κόσμο δεν μπο­ρεί να ξεφύγει από το νόμο του γηρασμού. Στην Εκ­κλησία, όμως, μιλούμε για το «αιώνια νέο», και αυτό είναι ο Χριστός, ο πάντοτε «καινός Ανθρωπος», ο νέος Αδάμ. Ο Χριστός δεν γηράσκει ποτέ, γιατί είναι το «νέο» καθ’ εαυτό, που χρειαζόταν για να λυ­τρωθεί ο κόσμος, το απόλυτα «καινό», γιατί είναι ο­λότελα απαλλαγμένο από την αμαρτία. Ό,τι ζει, άρα, εν Χριστώ, είναι και αυτό νέο. Η γνήσια, λοιπόν, ανανέωση, όπως την νοεί η Εκκλησία, δεν είναι η αντικατάσταση του παλαιού με κάτι νέο, αλλά η πα­ραμονή στο Χριστό, η συνεχιζόμενη αδιάκοπα ύπαρ­ξη μέσα στην αλήθεια του Χριστού, ο θεούμενος άν­θρωπος.

(Απόσπασμα από το βιβλίο: «Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΜΕΣΑ ΣΤΟΝ ΚΟΣΜΟ», Έκδοση της «Αποστολικής Διακονίας της Εκκλησίας της Ελλάδος»)

Δημοσιεύθηκε στην Άρθρα, Αρχεία ήχου και εικόνος (video), Ιστορικά, Το ηχητικό περιοδικό μας - Ορθόδοξη Πορεία. Αποθηκεύστε τον μόνιμο σύνδεσμο.